مسئله احراز هویت غیرحضوری در ایران با شیوع پاندمی کرونا با جدیت بیشتری پیگیری شد. زیرا تجمع مردم در ادارات و سازمانها به شدت خطرناک بوده و باعث گسترش ویروس بین مردم می شود. بنابراین قانونگذاران، کسب و کارها و همه نهادهای ذی صلاح به فکر استفاده از سرویس های احراز هویت غیرحضوری جهت دوری مردم از تجمع و مراجعه حضوری افتادند. البته مبحث احراز هویت غیرحضوری قبل از کرونا هم تحت بررسی این نهادها و مراجع بود. اما با ظهور این بیماری، سرعت و شدت بیشتری به خود گرفت. این تلاشها، در نهایت باعث شکل گیری اکوسیستم یا زیست بوم هویت دیجیتال در کشور گردید. در ادامه به بررسی زیست بوم هویت دیجیتال و وضعیت این زیست بوم در ایران می پردازیم.
منظور از زیست بوم هویت دیجیتال
زیست بوم هویت دیجیتال، یک محیط آنلاین است که در آن افراد، سازمان ها، خدمات و دستگاه ها می توانند به یکدیگر اعتماد کنند. زیرا منابع معتبر، هویت دیجیتالی آنها را اثبات و تایید می کنند. اکوسیستم هویت دیجیتال کسب و کارها و کاربران را قادر می سازد تا:
- با دشوارتر ساختن نفوذ به کانال معاملات آنلاین، سارقان و کلاهبرداران را از اعمال مجرمانه مایوس کنند؛
- کارایی مبتنی بر راحتی افراد برای اینکه از رمزهای عبور استفاده نکنند و برای بخش خصوصی، که از کاهش فرایندهای مدیریت کاغذ و حساب سود می برد.
- سهولت استفاده از اتوماسیون، با استفاده از اکوسیستم هویت دیجیتال، بر اساس فناوری آسان که استفاده از آن با حداقل آموزش برای کارکنان مفید می باشد.
- با امنیت بسیار بالای بستر هویت دیجیتال، استفاده از اینترنت برای انواع مختلف معاملات آنلاین افزایش می یابد.
- با افزایش حریم خصوصی افراد اعتماد آنها را جلب کنند.
وضعیت اکوسیستم هویت دیجیتال در ایران
با مجوز نهادهای رگولاتور و قانون گذاران، شرکت ها و سازمانهای فعال در این حوزه، سرویس ها و خدمات خود را در زمینه احراز هویت دیجیتال ارائه داده اند. هم اکنون شرکت های خصوصی و دولتی، محصولات متنوعی را برای استفاده در بستر دیجیتال به منظور ایجاد، شناسایی، احراز و تایید هویت کاربران در اختیار کسب و کارها و سازمانها قرار داده اند.
با توجه به دسته بندی زیست بوم هویت دیجیتال در ایران که توسط شرکت راهبران هویت مجازی آینده (برهان) انجام گرفته، زیست بوم هویت دیجیتال در ایران شامل هفت گروه می باشد:
سامانه های ملی
سامانه ها و سرویس هایی هستند که توسط دولت به منظور تایید هویت شهروندان برای استفاده در سیستم دولتی و برخی کسب و کارهای خصوصی برای ارائه بهتر خدمات و یا صرفا شناسایی آنها به منظور استعلام و ارائه برخی خدمات به صورت غیرحضوری جهت امور دولتی و خصوصی به وجود آمده اند.
سخت افزار
این دسته، محصولات شناسایی، تایید و احراز هویت را به صورت سخت افزاری ارائه می کنند.
هویت دیجیتال بانکی
راهکارهایی که در این دسته قرار می گیرند، مختص پرداختهای بانکی و احراز هویت جهت امور مالی می باشد. البته از برخی محصولات این گروه می توان در حوزه های دیگر نیز بهره برد.
مدیریت اعتبارنامه
محصولات مربوط به این دسته در مدیریت تایید و اعطای اعتبار مورد استفاده قرار می گیرند.
گواهی الکترونیکی
راهکارهای که در زیرمجموعه این گروه قرار می گیرند، در حوزه زیرساخت کلید عمومی مانند امضای دیجیتال کاربرد دارند. با استفاده از چنین سامانه هایی می توان استفاده از راهکار فیزیکی را به حداقل رساند.
تایید هویت
سرویس ها و راهکارهای ارائه شده در این دسته، با استفاده از برخی اطلاعات پایه، هویت کاربر را تایید و یا رد می نمایند. آخرین تکنولوژی مورد استفاده در دنیا توسط راهکارهای تایید هویت، استفاده از الگوریتم هایی است که ویژگی های بیومتریک چهره کاربر را بررسی می کند.
مدیریت هویت و دسترسی
راهکارهای مدیریت دسترسی با استفاده از اعتبارنامه ها و اطلاعات راهکارهای تایید هویت، حدود دسترسی و خدمات ارائه شده به کاربر را تعیین می کنند.
با وجود اکوسیستم هویت دیجیتال در ایران، بسیاری از مشکلات مربوط به مراجعه حضوری در کشور حل شده است. برای نمونه، با استفاده از راهکار احراز هویت دیجیتال یوآیدی، عوارض مربوط به پاندمی کرونا در مورد احراز هویت سجام به کلی حل شده است. برخی از نهادهای دولتی نیز با استفاده از هویت دیجیتال و راهکارهای تایید هویت و اعطای مجوز به کاربران، باعث بهینه سازی تجربه کاربر و افزایش امنیت فرایند به واسطه کنترل جعل هویت و حذف مراجعه حضوری شده اند. برای نمونه، قوه قضاییه با احراز هویت سامانه ثنا و اعطای رمز شخصی به کاربران به صورت دیجیتال باعث بهینه سازی امور قضایی شده است.
سرویس احراز هویت یوآیدی با حضوری فعال در اکوسیستم هویت دیجیتال کشور به عنوان اولین راهکار احراز هویت دیجیتال، با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی مانند یادگیری عمیق، تشخیص چهره و تشخیص زنده بودن چهره کاربر، فرایند احراز هویت ثنا، احراز هویت سجام برای دریافت کد بورسی و همچنین احراز هویت صرافی رمز ارز را با ضریب خطای کمتر از ۰.۰۱ درصد انجام می دهد.
