هوش مصنوعی چیست؟
پیش از آن که با انواع هوش مصنوعی آشنا شویم، بیایید نگاهی کوتاه به تعریف هوش مصنوعی داشته باشیم. هوش مصنوعی، فرآیند ساخت ماشین‌های هوشمند با استفاده از حجم وسیعی از داده‌ها است. سیستم‌ها از آموخته‌ها و تجربیات گذشته یاد می‌گیرند و وظایفی شبیه به انسان را انجام می‌دهند. این کار باعث افزایش سرعت، دقت و اثربخشی تلاش‌های انسان می‌شود. هوش مصنوعی از الگوریتم‌ها و روش‌های پیچیده برای ساخت ماشین‌هایی استفاده می‌کند که بتوانند به تنهایی تصمیم بگیرند و کار کنند. یادگیری ماشین (Machine Learning) و یادگیری عمیق (Deep Learning) هسته اصلی هوش مصنوعی را تشکیل می‌دهند.
هوش مصنوعی در حال حاضر تقریباً در تمامی بخش‌های تجاری استفاده می‌شود، از جمله:
- حمل و نقل
- مراقبت‌های بهداشتی
- بانکداری
- خرده‌فروشی
- سرگرمی
- تجارت الکترونیک
اکنون که با هوش مصنوعی آشنا شدیم، بیایید به انواع هوش مصنوعی و خصوصیات انواع هوش مصنوعی به شکل دقیق نگاه کنیم.
بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی یا AI چیست؟
طبقه بندی انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی به طور کلی، فارغ از عملکرد و قابلیت، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
هوش مصنوعی ضعیف: هوش مصنوعی ضعیف نوعی از هوش مصنوعی است که فقط می‌تواند وظایف خاصی را انجام دهد. به عنوان مثال، هوش مصنوعی ضعیف می‌تواندد شطرنج بازی کند یا زبان‌های مختلف را ترجمه کند.
هوش مصنوعی قوی: هوش مصنوعی قوی نوعی از هوش مصنوعی است که می‌تواند هر کاری را انجام دهد که انسان می‌تواند. این هوش مصنوعی این قدرت را دارد که بسیاری از جنبه‌های زندگی ما را متحول کند.
معرفی انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی را می‌توان بر اساس قابلیت‌ها و عملکردها تقسیم‌بندی کرد.
بر اساس قابلیت‌ها، سه نوع هوش مصنوعی وجود دارد:
- هوش مصنوعی باریک (Narrow AI)
- هوش مصنوعی عمومی (General AI)
- سوپر هوش مصنوعی (Super AI)
بر اساس عملکردها، ما چهار نوع هوش مصنوعی داریم:
- ماشین‌های واکنشی
- نظریه محدود
- نظریه ذهن
- خودآگاهی
ابتدا انواع هوش مصنوعی را بر اساس قابلیت‌ها را بررسی خواهیم کرد.
انواع هوش مصنوعی بر اساس قابلیت‌ها
در ادامه با انواع هوش مصنوعی بر اساس قابلیت‌های هوش مصنوعی و کاربرد انواع هوش مصنوعی آشنا خواهیم شد.
Narrow AI یا هوش مصنوعی باریک چیست؟
هوش مصنوعی باریک (Narrow AI) که به آن هوش مصنوعی ضعیف نیز می‌گویند، روی یک کار خاص تمرکز می‌کند و نمی‌تواند فراتر از محدودیت‌های خود عمل کند. هوش مصنوعی باریک، زیرمجموعه‌ای از توانایی‌های شناختی را هدف قرار می‌دهد و در آن طیف پیشرفت می‌کند. با ادامه توسعه روش‌های یادگیری ماشین و یادگیری عمیق، کاربردهای باریک هوش مصنوعی در زندگی روزمره ما به طور فزاینده‌ای رایج شده‌اند.
- سیری (Siri) دستیار هوش مصنوعی Apple نمونه‌ای از یک هوش مصنوعی باریک است که با طیف محدودی از عملکردهای از پیش تعریف شده عمل می کند. سیری معمولاً با انجام وظایفی خارج از وسعت توانایی‌های خود مشکل دارد.
- ابررایانه IBM Watson نمونه دیگری از هوش مصنوعی باریک است. از محاسبات شناختی، یادگیری ماشین و پردازش زبان طبیعی برای پردازش اطلاعات و پاسخ به سوالات کاربر استفاده می‌کند. آی‌بی‌ام واتسون یک بار در مسابقه اطلاعات عمومی توانست کن جنینگز (Ken Jennings) نابغه اطلاعات عمومی را مغلوب کند.
نمونه‌های دیگری از هوش مصنوعی باریک شامل این موارد است:
- سیستم ترجمه (google translate)،
- نرم افزار تشخیص تصویر،
- سیستم‌های توصیه‌گر،
- فیلتر هرزنامه،
- الگوریتم رتبه‌بندی صفحه گوگل.
هوش مصنوعی عمومی چیست؟
یکی دیگر از انواع هوش مصنوعی، هوش مصنوعی عمومی یا جنرال است که به عنوان هوش مصنوعی قوی نیز شناخته می‌شود و می‌تواند هر کار فکری‌ای را درک کند و بیاموزد که یک انسان می‌تواند آن را انجام دهد. این نوع هوش مصنوعی به ماشین اجازه می‌دهد تا دانش و مهارت را در زمینه‌های مختلف به کار گیرد. محققان هوش مصنوعی تاکنون نتوانسته‌اند به هوش مصنوعی قوی دست یابند. آنها باید روشی بیابند تا ماشین‌ها را آگاه کنند و مجموعه‌ای از توانایی‌های شناختی کامل را برنامه‌ریزی کنند.
- مایکروسافت از طریق شرکت OpenAI یک میلیارد دلار روی هوش مصنوعی عمومی، سرمایه‌گذاری کرده است.
- شرکت فوجیتسو کامپیوتر K را ساخته است که یکی از سریع‌ترین ابررایانه‌های جهان است. این کامپیوتر یکی از تلاش‌های مهم برای دستیابی به هوش مصنوعی قوی بوده است. برای این کامپیوتر، تقریباً ۴۰ دقیقه طول کشید تا یک ثانیه فعالیت عصبی شبیه‌سازی شود. از این رو، تعیین این که آیا هوش مصنوعی قوی به زودی در دسترس همه قرار خواهد گرفت یا خیر، دشوار است.
سوپر هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی فوق‌العاده یا Super AIیا سوپر هوش مصنوعی یکی دیگر از انواع هوش مصنوعی است که از هوش انسان پیشی می‌گیرد و می تواند هر کاری را بهتر از انسان انجام دهد. مفهوم سوپر هوش مصنوعی، هوش مصنوعی را چنان شبیه احساسات و تجربیات انسان می‌داند که فقط آنها را درک نمی‌کند، بلکه احساسات، نیازها، باورها و خواسته‌های خود را برمی‌انگیزد. دستیابی به این هوش مصنوعی و وجود آن هنوز فرضی است. بعضی از ویژگی های حیاتی سوپر هوش مصنوعی شامل قدرت تفکر، حل پازل، قضاوت و تصمیم‌گیری به تنهایی است.
اکنون، به سراغ انواع هوش مصنوعی بر اساس عملکرد می‌رویم و با خصوصیات انواع هوش مصنوعی با توجه به عملکرد آنها آشنا می‌شویم.
بیشتر بخوانید: با تاریخچه هوش مصنوعی چقدر آشنا هستید؟
انواع هوش مصنوعی بر اساس عملکرد
برای تشریح طبقه بندی انواع هوش مصنوعی، لازم است آنها را بر اساس عملکردشان دسته‌بندی کنیم.
ماشین واکنشی چیست؟
ماشین واکنشی شکل اولیه هوش مصنوعی است که خاطرات را ذخیره نمی‌کند و یا از تجربیات گذشته برای تعیین اقدامات آینده استفاده نمی‌کند، بلکه فقط با داده‌های فعلی کار می‌کند. این ماشین‌ها جهان را درک می‌کنند و به آن واکنش نشان می‌دهند. ماشین‌های واکنش‌گرا با وظایف خاصی ارائه می‌شوند و قابلیت‌هایی فراتر از این وظایف ندارند.
دیپ بلو IBM که استاد بزرگ شطرنج گری کاسپاروف را شکست داد، نمونه ماشین واکنشی است که مهره‌های صفحه شطرنج را می‌بیند و به آنها واکنش نشان می‌دهد. دیپ بلو نمی‌تواند هیچ یک از تجربیات قبلی خود را به یاد آورد یا با تمرین، خود را بهبود ببخشد. این ماشین می‌تواند مهره‌های روی صفحه شطرنج را شناسایی کند و بداند که هر کدام چگونه حرکت می‌کنند. Deep Blue می تواند پیش‌بینی کند که چه حرکاتی ممکن است برای خودش و حریفش پیش بیاید؛ اما قبل از لحظه حال، همه چیز را نادیده می‌گیرد و به مهره‌های صفحه شطرنج همانطور که در حال حاضر قرار نگاه می کند و از بین حرکات احتمالی بعدی انتخاب می کند.
حافظه محدود چیست؟
هوش مصنوعی حافظه محدود (Limited Memory AI) از داده‌های گذشته برای تصمیم‌گیری آموزش می‌بیند. حافظه چنین سیستم‌هایی کوتاه مدت است. این ماشین‌ها می‌توانند از داده‌های گذشته برای یک دوره زمانی خاص استفاده کنند، اما نمی‌توانند آن را به کتابخانه‌ای از تجربیات خود اضافه کنند. این نوع فناوری در وسایل نقلیه خودران استفاده می‌شود.
- هوش مصنوعی حافظه محدود، نحوه حرکت سایر وسایل نقلیه در حال حاضر و با گذشت زمان را مشاهده می‌کند.
- این داده‌ها که به صورت مداوم جمع‌آوری‌شده به داده‌های ثابت ماشین هوش مصنوعی، مانند نشانگرهای خطوط و چراغ‌های راهنمایی اضافه می‌شود.
- زمانی که وسیله نقلیه تصمیم می‌گیرد که خطوط رانندگی را تغییر دهد، از برخورد با وسیله نقلیه نزدیک خودداری می‌شود.
میتسوبیشی الکتریک در حال کشف چگونگی بهبود چنین فناوری‌ای برای به کارگیری آن در ماشین‌های خودران است.
نظریه ذهن چیست؟
تئوری ذهن هوش مصنوعی یک دسته پیشرفته از فناوری را نشان می‌دهد و فقط به عنوان یک “مفهوم” وجود دارد. این نوع هوش مصنوعی مستلزم درک کامل این موضوع است که افراد و اشیای موجود در یک محیط می‌توانند احساسات و رفتارها را تغییر دهند. باید عواطف، احساسات و افکار افراد را درک کند. اگرچه پیشرفت‌های زیادی در این زمینه وجود دارد، اما این نوع هوش مصنوعی هنوز به طور کامل کامل نشده است.
- یکی از مثال‌های واقعی از تئوری ذهن هوش مصنوعی Kismet است. کیسمت یک ربات است که در اواخر دهه ۹۰ توسط یک محقق موسسه فناوری ماساچوست ساخته شد. کیسمت می‌تواند احساسات انسانی را تقلید کند و آنها را تشخیص دهد. هر دوی این توانایی‌ها، پیشرفت‌های کلیدی در تئوری هوش مصنوعی ذهنی هستند، اما کیسمت نمی تواند نگاه‌ها را دنبال کند یا توجه خود را به انسان منتقل کند.
- سوفیا، رباتی از شرکت Hanson Robotics، نمونه دیگری است که در آن تئوری ذهن هوش مصنوعی پیاده‌سازی شده است. دوربین‌های موجود در چشم‌های سوفیا، همراه با الگوریتم‌های کامپیوتری، به او امکان دیدن را می‌دهند. او می‌تواند تماس چشمی را حفظ کند، افراد را بشناسد و چهره‌ها را دنبال کند.
خودآگاهی چیست؟
هوش مصنوعی خودآگاهی فقط به صورت فرضی وجود دارد. چنین سیستم‌هایی، ویژگی‌ها، حالات و شرایط درونی خود و همچنین احساسات انسانی را درک می‌کنند. این ماشین‌ها (در صورتی که به مرحله عمل برسند) هوشمندتر از ذهن انسان خواهند بود. این نوع هوش مصنوعی نه تنها قادر به درک و برانگیختن احساسات در افرادی است که با آنها تعامل دارد، بلکه احساسات، نیازها و باورهای خود را نیز دارد.
شاخه‌های مختلف انواع هوش مصنوعی
تحقیقات هوش مصنوعی، توانسته با موفقیت تکنیک‌های موثری را برای حل طیف گسترده‌ای از مشکلات، از بازی کردن تا تشخیص پزشکی، توسعه دهد.
شاخه‌های زیادی از هوش مصنوعی وجود دارد که هر کدام تمرکز و مجموعه‌ای از تکنیک‌های خود را دارند. بعضی از مهم‌ترین شاخه‌های اساسی هوش مصنوعی عبارتند از:
- یادگیری ماشین: ماشین لرنینگ (Machine learning) یا هوش مصنوعی با توسعه الگوریتم‌هایی سروکار دارد که می‌توانند از داده‌های موجود یاد بگیرند. الگوریتم‌های ماشین لرنینگ در کاربردهای مختلفی از جمله تشخیص تصویر، فیلتر کردن هرزنامه‌ها و پردازش زبان طبیعی (natural language processing) استفاده می‌شوند.
- یادگیری عمیق: شاخه‌ای از یادگیری ماشین است که شبکه‌های عصبی مصنوعی را برای کسب دانش از داده‌ها مهار می‌کند. الگوریتم‌های یادگیری عمیق به طور موثر مشکلات مختلفی از جمله پردازش زبان طبیعی، تشخیص تصویر و تشخیص گفتار را حل می‌کنند.
- پردازش زبان طبیعی: NLP یا به تعامل بین کامپیوتر و زبان انسان می‌پردازد. تکنیک های NLP برای درک و پردازش زبان انسان و در کاربردهای مختلف از جمله ترجمه ماشینی، تشخیص گفتار و تجزیه و تحلیل متن استفاده می‌شود.
- رباتیک: رشته‌ای از مهندسی است که به طراحی، ساخت و بهره‌برداری ربات‌ها می‌پردازد. ربات‌ها می توانند وظایف خود را به صورت خودکار در صنایع مختلف از جمله تولید، مراقبت‌های بهداشتی و حمل و نقل انجام دهند.
- سیستم‌های خبره: برنامه‌های کامپیوتری هستند که برای تقلید از توانایی‌های استدلال و تصمیم‌گیری متخصصان انسانی طراحی شده‌اند. سیستم‌های خبره در کاربردهای مختلفی از جمله تشخیص پزشکی، برنامه‌ریزی مالی و خدمات مشتری استفاده می‌شوند.
و در پایان این که…
احتمالاً انسان هنوز از ایجاد ماشین‌هایی که می‌توانند همه مسائل را حل کنند و خودآگاه باشند، فاصله دارد. اما، باید تلاش خود را به سمت درک این موضوع متمرکز کنیم که چگونه یک ماشین می‌تواند به تنهایی آموزش دهد و یاد بگیرد و توانایی تصمیم‌گیری بر اساس تجربیات گذشته را داشته باشد.
امیدوارم این مقاله به شما در درک انواع هوش مصنوعی کمک کرده باشد.
خدمات یوآیدی
ما در سامانه احراز هویت یوآیدی با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی به تشخیص چهره و احراز هویت در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک می‌کنیم. احراز هویت ثنا، احراز هویت سجام و دیگر موارد به کمک یوآیدی به راحتی و در کمتر از ۳ دقیقه انجام می‌شود.
سوالات متداول در مورد انواع هوش مصنوعی
مدل هوش مصنوعی یک مدل ریاضی است که برای پیش‌بینی یا تصمیم‌گیری استفاده می‌شود. بعضی از انواع رایج مدل های هوش مصنوعی شامل رگرسیون خطی، رگرسیون لجستیک، درخت تصمیم و شبکه‌های عصبی است.
پدر هوش مصنوعی جان مک کارتی (John McCarthy) است. او یک دانشمند کامپیوتر است که اصطلاح “هوش مصنوعی” را در سال ۱۹۵۵ ابداع کرد.
به طور کلی، دو نوع اصلی هوش مصنوعی وجود دارد:
- هوش مصنوعی ضعیف ( Narrow AI) یا (Weak AI) سیستم‌ها و برنامه‌هایی که به یک وظیفه خاص محدود می‌شوند، مانند ترجمه متن یا تشخیص تصاویر.
- هوش مصنوعی قوی (Strong AI) یا (General AI) سیستم‌هایی که قدرت تفکر و حل مسائل مشابه انسان‌ها در مختلف حوزه‌ها را دارند و به طور کامل از هوش انسانی برخوردارند. این نوع AI هنوز در مراحل آغازین تحقیقات قرار دارد و به طور کامل تحقق نیافته است.
