فواید هوش مصنوعی و ناگفته‌های آن

استفاده از هوش مصنوعی به شکل مؤثر بستگی به شناخت اصلی‌ترین خطرات این فناوری دارد. اریک جانسون (Eric Johnson)، مدیر فناوری و تجربه در شرکت خدمات دیجیتال West Monroe، گفت:

«هوش مصنوعی یک حوزه است که هم فرصت‌های قابل توجهی را فراهم می‌کند و هم خطرات قابل توجهی را به همراه دارد. این موضوع به توانایی سازمان‌ها و افراد در استفاده از این ابزارها نه تنها از دیدگاه پیاده‌سازی فنی بلکه از منظر مدیریت کاربران و تغییرات نیز بستگی دارد».

از جمله معایب رایج ذکرشده درباره هوش مصنوعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- عدم خلاقیت

اگرچه هوش مصنوعی برای ایجاد هر چیزی از کدهای کامپیوتری تا هنرهای بصری به کار گرفته می‌شود، اما هوش مصنوعی برخلاف هوش انسانی، فاقد تفکر اصیل و خلاقانه است. همانطور که کارشناسان اشاره کرده‌اند، هوش مصنوعی هوش محدودی دارد. این سیستم می‌داند که چه چیزی به آن برنامه‌ریزی و آموزش داده شده است؛ و محدود به الگوریتم‌های خود و داده‌هایی است که دریافت می‌کند. هوش مصنوعی اساساً پیش‌بینی‌هایی بر اساس الگوریتم‌ها و داده‌های آموزشی انجام می‌دهد که به آن داده شده است. اگرچه الگوریتم‌های یادگیری ماشین به آن کمک می‌کنند که با گذشت زمان یاد بگیرد، اما ظرفیت خلاقیت، الهام و راه‌های جدید تفکر را که انسان‌ها دارند، ندارد.

۲- عدم وجود همدلی

هوش مصنوعی می‌تواند آموزش ببیند که احساسات انسانی مانند ناامیدی را شناسایی کند، اما یک ماشین نمی‌تواند همدلی کند و هیچ‌گونه توانایی برای احساس کردن ندارد. انسان‌ها این قابلیت را دارند که احساس کنند، که این یک مزیت بزرگ نسبت به سیستم‌های بی‌احساس هوش مصنوعی در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله محیط کار، به شمار می‌آید.

۳-  از دست دادن مهارت‌های انسانی

اگرچه توانایی هوش مصنوعی در آزاد کردن انسان‌ها از وظایف تکراری و خسته‌کننده یک مزیت بزرگ تلقی می‌شود، برخی معتقدند این مزیت می‌تواند پیامد منفی نیز داشته باشد که آن از دست رفتن مهارت‌های انسانی. به‌عنوان مثال، استفاده گسترده از سیستم‌های مسیریابی مبتنی بر هوش مصنوعی باعث کاهش توانایی‌های جهت‌یابی در انسان‌ها شده است. این موضوع تنها به ناوبری محدود نمی‌شود؛ بلکه بر مهارت‌های دیگری نیز تأثیر می‌گذارد.
انسان‌ها معمولاً با یادگیری و تسلط بر وظایف ساده و تکراری، دانش و تخصص خود را در زمینه‌های شخصی و حرفه‌ای ارتقا می‌دهند. این تسلط بر اصول اولیه به آن‌ها کمک می‌کند تا وظایف را درک کنند و نقش آن‌ها را در فرآیندهای پیچیده‌تر و هدفمندتر بفهمند. اما اگر هوش مصنوعی این کارهای پایه‌ای را بر عهده بگیرد، ممکن است افراد توانایی انجام این وظایف را از دست بدهند. این مسئله می‌تواند مانع تسلط آن‌ها بر یک حرفه یا مهارت شود و در شرایطی که هوش مصنوعی دچار نقص شود، افراد دیگر توانایی جایگزینی و انجام کارها را نخواهند داشت.

۴- افزایش تنبلی و کاهش بهره‌وری در انسان‌ها

برخی متخصصان معتقدند که استفاده از هوش مصنوعی ممکن است به تنبلی در انسان‌ها دامن بزند. آن‌ها اشاره کرده‌اند که برخی کاربران نتایج تولیدشده توسط هوش مصنوعی را بدون بررسی و اعتبارسنجی می‌پذیرند، در حالی که ممکن است این نتایج همیشه درست نباشند.

همچنین استفاده از هوش مصنوعی، به‌ویژه هوش مصنوعی مولد (Generative AI)، گاهی منجر به کاهش بهره‌وری می‌شود. به این صورت که نتایج تولیدشده توسط هوش مصنوعی ممکن است برای بررسی، اصلاح یا اعتبارسنجی زمان بیشتری نسبت به انجام کامل کار توسط انسان نیاز داشته باشد، به‌خصوص وقتی هوش مصنوعی برای آن کار خاص مناسب نباشد.

در بسیاری از موارد، افراد بیش از حد به هوش مصنوعی اعتماد می‌کنند یا از آن به‌درستی استفاده نمی‌کنند که این امر می‌تواند بهره‌وری و دقت را تحت تأثیر قرار دهد.

۵- از دست رفتن شغل‌ها و جابجایی نیروی کار

بر اساس گزارش سال ۲۰۲۴ با عنوان “هدایت در میان تغییرات بزرگ”، ۴۱ درصد از مدیران ارشد اجرایی پیش‌بینی کرده‌اند که طی پنج سال آینده به دلیل استفاده از هوش مصنوعی تعداد کمتری نیروی انسانی استخدام خواهند کرد. تنها ۴۶ درصد اعلام کرده‌اند که کارکنان شغل‌از‌دست‌داده را به نقش‌های جدید منتقل خواهند کرد.

گزارش دیگری در آوریل ۲۰۲۳ از Goldman Sachs Research برآورد کرده است که هوش مصنوعی می‌تواند معادل ۳۰۰ میلیون شغل تمام‌وقت را در معرض خودکارسازی قرار دهد. همچنین پیش‌بینی شده که تقریباً دو سوم مشاغل در ایالات متحده به درجات مختلف تحت تأثیر خودکارسازی توسط هوش مصنوعی قرار می‌گیرند.

با این حال، این موضوع پیچیده است. اگرچه بسیاری از مشاغل توسط هوش مصنوعی حذف خواهند شد، اما انتظار می‌رود برخی از کارکنان به وظایف با ارزش‌تر منتقل شوند و انواع جدیدی از مشاغل ایجاد شود. برای انطباق با این تغییرات، نیروی کار کنونی و آینده باید مهارت‌های جدیدی بیاموزند، از جمله توانایی استفاده از هوش مصنوعی برای تقویت قابلیت‌های انسانی خود.

۶- نقض اخلاقیات و حریم خصوصی

با گسترش استفاده از هوش مصنوعی، خطرات مربوط به نقض اخلاقیات و حریم خصوصی نیز افزایش می‌یابد. این فناوری چالش‌های اخلاقی متعددی را ایجاد می‌کند، از جمله وجود تعصبات در سیستم‌ها و عدم شفافیت، جایی که مشخص نیست هوش مصنوعی چگونه به نتایج خاصی رسیده است.

نگرانی‌های دیگری نیز در خصوص حفاظت از داده‌های حساس در عصر هوش مصنوعی وجود دارد. استفاده از داده‌ها توسط سیستم‌های هوش مصنوعی ممکن است منجر به افشای اطلاعات اختصاصی یا تحت حفاظت قانونی شود که می‌تواند مغایر با قوانین، مقررات، بهترین شیوه‌های سازمانی و انتظارات مصرف‌کنندگان باشد.

۷- نیازهای بالای انرژی و مسائل مربوط به پایداری

سیستم‌های هوش مصنوعی به توان پردازشی بالایی نیاز دارند که این موضوع منجر به افزایش چشمگیر تقاضای انرژی شده است. بر اساس گزارش سال ۲۰۲۴ مجمع جهانی اقتصاد، سیستم‌های هوش مصنوعی مولد به طور میانگین حدود ۳۳ برابر بیشتر از نرم‌افزارهای تخصصی برای انجام یک وظیفه خاص انرژی مصرف می‌کنند.

اگرچه هوش مصنوعی در حال حاضر برای کمک به سازمان‌ها در توسعه شیوه‌های پایدار استفاده می‌شود، برخی متخصصان نگرانی‌هایی را مطرح کرده‌اند که نیازهای انرژی بالای هوش مصنوعی ممکن است در کوتاه‌مدت به تلاش‌های پایداری آسیب برساند.

۸- اشتباهات و نادرستی‌ها

هوش مصنوعی می‌تواند اشتباه کند. در نهایت، این فناوری یک ماشین آماری است که بر اساس احتمالات کار می‌کند. اگرچه تعداد مواردی که اشتباه می‌کند بسیار اندک است، اما صفر نیست.

۹- ریسک‌های پیش‌بینی‌نشده ناشی از نقص‌های هوش مصنوعی

کاربران هوش مصنوعی دریافته‌اند که استفاده از این فناوری ممکن است خطرات جدیدی را ایجاد کند، به‌ویژه زمانی که نتایج نادرست ارائه می‌دهد یا دچار توهمات محاسباتی می‌شود.

یکی از نمونه‌های برجسته این موضوع در سال ۲۰۲۳ رخ داد، زمانی که یک وکیل نیویورکی به دلیل ارائه مدارکی به دادگاه که به موارد حقوقی ساختگی استناد داشت، مورد بررسی قضایی قرار گرفت. این وکیل اذعان کرد که از ChatGPT  برای تهیه این مدارک استفاده کرده و متوجه نشده بود که این ابزار ممکن است چنین اشتباهی انجام دهد.

۱۰- ریسک‌های در مقیاس بزرگ‌تر

سازمان‌ها همواره با ریسک مواجه بوده‌اند، اما اکنون با ظهور هوش مصنوعی، با ریسک‌هایی بسیار گسترده‌تر روبه‌رو هستند. هوش مصنوعی با توانایی کار ۲۴/۷ و مقیاس عملیاتی بی‌سابقه، می‌تواند یک اشتباه در الگوریتم یا داده‌هایی که استفاده می‌کند را به شدت تقویت کند.

ماهیت ریسک تغییری نکرده است، اما شدت و مقیاس آن به میزان قابل توجهی افزایش یافته و به ابعاد بسیار بزرگ‌تری رسیده است.