هوش مصنوعی (Artificial intelligence) چیست؟
فناوری هوش مصنوعی (AI) نوعی تکنولوژی مدرن است که قابلیت تفکر دارد! این تفکر، با آن‌چه که از هوش انسانی می‌دانیم تفاوت‌های زیادی دارد اما در حالت کلی، سعی دارد از هوش انسانی تقلید کرده و بیاموزد.
هوش مصنوعی، به ماشین‌ها این امکان را می‌دهد تا از داده‌های موجود استفاده کرده، یاد بگیرند و سپس با استفاده از فناوری‌های مختلف، به عنوان مثال یادگیری ماشین (Machine Learning) و… این داده‌ها را به تفکر و عمل منطقی تبدیل کنند.
هوش مصنوعی، بر مبنای سه اصل زیر هدف‌گذاری شده است:
- یادگیری
- استدلال
- درک
برای درک بهتر این تکنولوژی، ماشین‌هایی را تصور کنید که با استفاده از طیف بسیار گسترده داده‌ها و اطلاعات موجود، یاد گرفته‌اند مانند هوش انسانی کار کنند. ماشین‌هایی که قدرت استدلال دارند و حتی می‌تواند در کنار منطق خود، موضوعات و مسائل مختلف و حتی در سطوح بالاتر احساسات و عواطف انسانی را نیز درک کنند. هرچند خودشان عاری از این عواطف و احساسات باشند.
شاخه‌ها و زیرمجموعه‌های فناوری هوش مصنوعی
فناوری هوش مصنوعی، به عنوان یکی از علوم گسترده رایانه، دارای زیرشاخه‌ها و زیرمجموعه‌های متعددی در علوم است. مهم‌ترین این شاخه‌ها که در سیستم‌های هوش مصنوعی مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
- سیستم‌های خبره (Experts Systems)
- رباتیک (Robotics)
- یادگیری ماشین (Machine Learning)
- شبکه عصبی (Neural Network)
- منطق فازی یا منطق تشکیک (Fuzzy Logic)
- پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing)
- اینترنت اشیا (The Internet of Things)
- تشخیص اشیا (Object Detection)
- بینایی ماشین (Computer Vision)
- یادگیری عمیق (Deep Learning)
- رایانش ابری (Cloud Computing)
و …
احتمالاً شما نیز نام فناوری هوش مصنوعی چت جی‌پی‌تی (Chat GPT) را بارها و بارها شنیده‌اید یا حتی از آن استفاده کرده‌اید. یک سیستم هوش مصنوعی مدرن، که اگر با آن سروکار داشته باشید، استفاده از شاخه پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing) کاملا در آن مشهود و قابل لمس است.
انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی سعی دارد ربات‌ها و ماشین‌هایی را طراحی کرده و به میان انسان‌ها بفرستد که قادر هستند یاد بگیرند، استدلال کنند، درک کنند و در نهایت، مانند هوش انسانی تصمیم‌گیری داشته باشند. با این حال، هر ماشین هوش مصنوعی ممکن است سطحی از این توانایی‌ها را داشته باشد.
در حالت کلی، انواع هوش مصنوعی را می‌توان به سه نوع زیر دسته‌بندی کرد:
- هوش مصنوعی محدود (Artificial Narrow Intelligence)
- هوش مصنوعی عمومی (Artificial General Intelligence)
- ابَر هوش مصنوعی (Artificial Super Intelligence)
هوش مصنوعی محدود را هم‌اکنون نیز در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌دهیم. ماشین‌ها یا ربات‌هایی که قادر هستند یک‌سری از وظایف تعیین شده، مشخص و محدود را به صورت هوشمندانه انجام بدهند.
در حال حاضر، نمونه‌های بسیاری از این سیستم‌ها برای مرکزهای تماس با مشتریان در بانک‌ها و سایر صنایع در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیستم‌ها قادر هستند سوالات و خواسته‌های مشتریان و کاربران را دریافت، درک و استدلال کرده و سپس بر اساس الگوریتم‌های تعیین شده به آن‌ها پاسخ دهند.
هوش مصنوعی عمومی نیز سیستم‌هایی همچون چت جی‌پی‌تی هستند. سیستم‌های مبتنی بر فناوری هوش مصنوعی مدرنی که می‌تواند بر اساس طیف گسترده‌ای از داده‌های عمومی، تجزیه و تحلیل، تفکر، استدلال و حتی تعامل داشته باشند. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که چت جی‌پی‌تی قادر است به جای شما در کنکور شرکت کند، سوالات شما را علمی و غیرعلمی پاسخ دهد، با شما رفاقت کند. یعنی بسیاری از توانایی‌های عمومی را دارد.
اما نوع سوم فناوری هوش مصنوعی، که آن را ابَر هوش مصنوعی می‌‌گویند، می‌تواند حتی فراتر از هوش انسانی عمل کند! این نسل از ماشین‌ها قادر هستند بدون خطا، در کم‌ترین زمان ممکن و بسیار بهتر و درست‌تر از هوش انسانی عمل کنند و نتایجی بهتر به دست آورند.
بدون شک، همه در عین حال که مشتاق دیدن چنین ماشین‌هایی هستند، به شدت نیز از آن واهمه دارند! اگر این ماشین ابر هوش مصنوعی، تشخیص بدهد که وجود ما برای کره زمین خطرناک است، که در واقع هم همین‌طور است! – چطور؟! اگر بتواند برای نابودی بشریت تصمیم‌گیری کند و سلامت و رفاه موجودات زنده دیگر و کره زمین را در نبودن ما ببیند چطور؟!
ترسناک‌تر از آن، چنین ماشینی قطعاً به خوبی می‌داند که کدام ویروس، کدام دارو، یا کدام بمب شیمیایی می‌تواند ما را در چشم برهم زدنی از پای درآورد! دانشمندان و متخصصین صنعت هم همین‌قدر و شاید حتی بیشتر نگران و وحشت‌زده از پیشرفت‌های شدید فناوری هوش مصنوعی هستند.
مزیت‌های هوش مصنوعی
از ترس در مورد هوش مصنوعی گفتیم. اما به این نکته اشاره نکردیم که هوش مصنوعی، در کنار آینده مبهم و احتمالاً ترسناکی که می‌تواند داشته باشد، مزیت‌های فوق‌العاده‌ای نیز برای بشریت به ارمغان آورده است:
- افزایش کارایی، بهره‌وری و راندمان
- کاهش خطاهای انسانی
- افزایش سرعت انجام فرایندهای مختلف
- تصمیم‌گیری‌های پیشرفته و در زمان واقعی
- دسترسی بدون وقفه ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته
- تجزیه و تحلیل دقیق و عمیق داده‌های با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته
- استدلال‌های همه‌جانبه و درست
- ارائه تجربه‌های شخصی‌سازی شده
- ایمنی و امنیت بسیار بالا
- نوآوری و ابتکار عمل
و …
بدون شک، در صورتی که قادر باشیم این فناوری خارق‌العاده را کنترل کنیم و در مسیر درست مورد استفاده قرار دهیم، مزیت‌هایی بسیار بیشتر از آن‌چه که در این چند خط عنوان شد عاید بشریت می‌شود. در این صورت، آینده هوش مصنوعی چندان هم تیره و تاریک نخواهد بود و انسان، فرصت آن را خواهد داشت تا در سایه این نوآوری و تکنولوژی، زندگی بهتر و لذت بخش‌تری را تجربه کند.
با این حال، خطرات و ریسک‌های فناوری هوش مصنوعی نیز موضوع بسیار مهمی هستند که باید مد نظر قرار گیرند.
خطرات و ریسک‌های هوش مصنوعی
مانند هر فناوری دیگری، هوش مصنوعی نیز خطرات و ریسک‌های خودش را دارد. به ویژه که این فناوری، از سال گذشته میلادی به شدت در حال رشد است و بسیاری از غول‌های فناوری جهان از جمله گوگل و مایکروسافت، تمام تلاش خود را برای توسعه‌های مدل‌های هوش مصنوعی خود گذاشته‌اند.
طی سال جاری، ایلان ماسک (Elon Musk) و تعدادی بالغ بر ۱۰۰۰ تن از بزرگان صنعت و فناوری جهان، نامه‌ای سرگشاده نوشته و امضا کرده‌اند با این مضمون که “فناوری هوش مصنوعی باید متوقف شود” یا دست کم به کنترل درآید. هر چند بعداً کاشف به عمل آمد خودِ ایلان ماسک نیز در حال کار روی مدل هوش مصنوعی خودش است تا آن را به بازار عرضه کند و رقابت عقب نماند!
استیون هاوکینگ (Stephen Hawking) و بیل گیتس (Bill Gates) نیز از دیگر افراد سرشناس در حوزه فناوری بوده‌اند که اذعان کرده‌اند آینده هوش مصنوعی می‌تواند برای بشریت خطرناک باشد!
این نشان می‌دهد که خطرات و ریسک‌های فناوری هوش مصنوعی، از اهمیت بالایی برخوردار هستند:
- تغییر یا جابه‌جایی در مشاغل و بازار کار
- نگرانیهای مربوط به حفظ حریم خصوصی
- سوگیری‌های مغرضانه
- اتکا و وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی
- اختلال در امنیت
- عدم شفافیت
- گستره بالای داده‌ها (که می‌توانند نادرست باشند)
- نگرانیهای اخلاقی و اجتماعی
و …
برای درک بهتر این نگرانی‌ها، کافی است یک ماشین را متصور شوید که به دلیل استفاده از داده‌های نادرست یا دست کم محدود و ناکافی، فکر می‌کند سفید پوست‌ها بر سیاه‌پوست‌ها یا مردان بر زنان برتری دارند! همان‌چیزی که در بند مربوط به سوگیری و گستره بالای داده‌ها به آن اشاره شده است.
سیستم‌های هوش مصنوعی را متصور شوید که سعی دارند در انتخابات، مثل انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا که بحث آن هم داغ است، دستکاری کنند و تاثیرگذاری سوگیرانه داشته باشند.
نگرانیهای مربوط به حریم خصوصی، نگرانیهای اخلاقی و اجتماعی و همین‌طور امنیت از جمله دیگر خطرات فناوری هوش مصنوعی و اصولاً هر فناوری نوآورانه و مدرن دیگری است. همان‌طور که با آمدن اینترنت، خطراتی مثل هک و نقض حریم خصوصی افزایش یافته، هوش مصنوعی نیز می‌تواند خطرساز ظاهر شود.
یکی دیگر از شباهت‌های دو فناوری اینترنت و هوش مصنوعی، در تغییر یا جابه‌جایی در مشاغل و بازار کار است. زمانی که اینترنت روی کار آمد، باعث شد تا بسیاری از شغل‌ها از بین بروند. این یک ریسک بسیار بزرگ و شاید یک باگ برای اینترنت قلمداد میشد. اما بعدهاً مشخص شد که اینترنت، اگر چه باعث از بین رفتن برخی از مشاغل شده اما طیف گسترده‌ای از مشاغل جدید را نیز معرفی و ایجاد کرده است.
آینده هوش مصنوعی در صنایع مختلف
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، آینده هوش مصنوعی در عین حال که می‌تواند سرشار از مزیت، راحتی و رفاه برای بشریت باشد، ممکن است خطرناک هم باشد و به زعم برخی از متخصصین صنعت حتی به قیمت جان انسان‌ها هم تمام شود. برای درک بهتر آینده هوش مصنوعی، آینده آن را در صنایع مختلف بررسی می‌کنیم.
آینده با هوش مصنوعی در حوزه سلامت
پزشکی یکی از حوزه‌هایی است که می‌تواند به شدت تحت تاثیر آینده هوش مصنوعی باشد. در حالت کلی، سیستم‌های هوش مصنوعی در دو مرحله می‌توانند در حوزه پزشکی مورد استفاده قرار گیرند:
- قبل از درمان و فرایند درمانی
- پس از درمان و کنترل
همان‌طور که می‌دانید، برای این‌که یک روش درمانی برای بیماری مورد استفاده قرار گیرد، طیف گسترده‌ای از داده‌ها، اطلاعات، سوابق پزشکی و درمانی، آزمایش‌ها و تست‌های پزشکی مورد نیاز است. سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند بهترین ابزار برای گردآوری این طیف گسترده داده‌ها و سوابق درمانی و پزشکی افراد و سپس تجزیه و تحلیل آن‌ها برای تشخیص بیماری و انتخاب مناسب‌ترین رویکرد درمانی برای آن باشند.
از طرفی، در سایه هوش مصنوعی این قابلیت نیز وجود دارد که کلیه داده‌ها و اطلاعات زیستی و درمانی مربوط به بیمار پس از درمان نیز رصد شده، به ثبت رسیده و توسط سیستم هوش مصنوعی تجزیه و تحلیل شود تا پس از درمان نیز بیمار تحت کنترل بوده و سلامت او ضمانت شود.
البته، در کنار این موارد، آینده هوش مصنوعی می‌تواند در زمینه‌های زیر نیز به کمک پزشکی بیاید:
- تحلیل دقیق‌تر تصاویر و اسکن‌های پزشکی (با استفاده از بینایی کامپیوتر)
- تعامل با بیماران و مراجعه کنندگان با استفاده از مدل‌های زبانی پیشرفته هوش مصنوعی
و …
آینده هوش مصنوعی در حوزه بازاریابی و تولید
کسب و کارها در سایه آینده هوش مصنوعی این فرصت را خواهند داشت تا با شناسایی آماری الگوهای داده‌ها، گام‌های بسیار تاثیرگذارتری را در عرصه بازاریابی بردارند. هوش مصنوعی به شرکت‌ها و کسب و کارها کمک می‌کند :
- مشتریان بالقوه خود را بسیار بهتر و سریع‌تر شناسایی کنند.
- در بهترین زمان ممکن خدمات و محصولات خود را به آن‌ها معرفی کنند.
- مناسب‌ترین خدمات را بسته به نیاز و ترجیح آن‌ها در اختیارشان قرار دهند.
- قیمت‌گذاری‌های منطقی، مناسب و پرسود داشته باشند.
- از طریق مدل‌های زبانی هوش مصنوعی تعاملات تاثیرگذار با مشتریان برقرار کنند.
در نهایت نیز در عین به دست آوردن سودهای کلان مالی، تجربه مشتری شخصی‌سازی شده و فوق‌العاده‌ای نیز از خودشان بر جای بگذارند. الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing) یا به اختصار NLP از جمله مهم‌ترین نوآوری‌هایی هستند که می‌توانند در این حوزه مورد استفاده قرار گرفته و ارزش آفرین باشند.
این ابزارها به شرکت‌ها و کسب و کارها کمک می‌کنند تا محتواهای بازاریابی یونیک و در عین حال تاثیرگذار و جذابی را تولید کنند، بازاریابی‌های آنلاین حرفه‌ای و تاثیرگذاری را راه‌اندازی کنند، از طریق کمپین‌های بازاریابی حرفه‌ای مشتری جمع کنند، تبلیغات سودآور و حرفه‌ای داشته باشند و در نهایت، از طریق چت‌بات‌های راه‌اندازی شده مدرن تجربه مشتری ایده‌آلی را به مشتریان جذب شده هدیه دهند.
تولید نیز از این قضیه مستثنی نیست. استفاده از فناوری هوش مصنوعی به تولید کننده‌ها این امکان را می‌دهد تا:
- بهتر و دقیق‌تر نیازهای افراد و کاربران را شناسایی کنند.
- محصولات خود را شخصی‌سازی شده‌تر و بهینه‌تر تولید کنند.
- زمان و هزینه تولید را تا حد زیادی کاهش دهند.
- نیروی انسانی را به جای کارهای یدی و فرسایشی در بخش‌های هوشمندانه‌تر به کار گمارند.
- از طریق چت‌بات‌ها تعامل بهتر، سریع‌تر، بدون وقفه و تاثیرگذار با کاربران داشته باشند.
- خطاهای انسانی را به حداقل برسانند.
آینده ی هوش مصنوعی در حوزه حمل و نقل
دیگر حوزه‌ای که می‌تواند به شدت تحت تاثیر آینده ی هوش مصنوعی دستخوش تغییر و تحول شود، حوزه حمل و نقل است. البته، هوش مصنوعی اکنون نیز در حوزه حمل و نقل رسوخ کرده و در حال حاضر شاهد استفاده از سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مدرن در وسایل نقلیه و همین‌طور الگوریتم‌های مرتبط با حمل و نقل هستیم.
سه مورد از عمده‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه حمل و نقل عبارتند از:
- کنترل ترافیک شهری و جاده‌ای
- کنترل‌های انتظامی و راهنمایی و رانندگی
- اتومبیل‌های خودران
مهم‌ترین کاربردی که هوش مصنوعی در حوزه حمل‌ونقل تاکنون داشته، رصد و کنترل ترافیک در جاده‌ها بوده است. برخی از زیر مجموعه‌های فناوری هوش مصنوعی مثل بینایی ماشین (Computer Vision) و یادگیری ماشین (Machine Learning) به فعالان حوزه شهرداری کمک می‌کنند تا:
- داده‌های سطح شهر و جاده‌ها را از دوربین‌های کار گذاشته شده گردآوری کنند.
- داده‌های گردآوری شده را تجزیه و تحلیل کرده و مسیرهای پرتردد و شلوغ را شناسایی کنند.
- مسیرهای ایمن‌تر و کم ترافیک‌تر را پیشنهاد دهند.
- در راستای ساخت مسیرهای ایمن‌تر و کم ترافیک‌تر دست به کار شوند.
- مشکل ترافیک‌های شهری و جاده‌ای را به کمک هوش مصنوعی حل کنند.
این در حالی است که پلیس راهنمایی و رانندگی نیز این قابلیت را پیدا کرده تا در سایه هوش مصنوعی، سرعت‌های بالا و غیر مجاز، سرنشینان تخطی کننده از مقررات انتظامی و راهنمایی و رانندگی و سایر تخلفات را شناسایی کرده و جریمه یا در صورت نیاز برخورد‌های جدی‌تر کنند.
از طرفی، از روی کار آمدن اتومبیل‌های خودران (Self-Driving Automobiles) نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. این نسل از خودروها، که همه معمولاً آن‌ها را با برند تسلا (TESLA) از ایلان ماسک می‌شناسیم، از طیف گسترده‌ای از زیر مجموعه‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند:
- تشخیص اشیا (Object Detection)
- بینایی ماشین (Computer Vision)
- یادگیری ماشین (Machine Learning)
- یادگیری عمیق (Deep Learning)
و …
خودروهایی که به لطف آینده هوش مصنوعی و زیرشاخه‌های آن می‌توانند اشیا و افراد را تشخیص دهند، خودشان سرعت را بر حسب نیاز و فاکتورهای متعدد تنظیم کنند، در صورت نیاز ترمز کنند و به معنای واقعی کلمه خودران باشند.
آینده جهان با هوش مصنوعی در حوزه امنیت سایبری
امنیت سایبری (Cyber Security) یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها در صنایع، مشاغل و کسب وکارهای مختلف است. بسیاری از سازمان‌ها و کسب و کارها، سالانه مبالغ هنگفتی را به این بخش سرازیر می‌کنند تا از امنیت سایبری مجموعه اطمینان حاصل کنند.
اما آینده هوش مصنوعی می‌تواند نقش به سزایی در این حوزه داشته باشد. زیرشاخه‌ای که معمولا بیشترین کاربرد را در حوزه امنیت سایبری دارد، اینترنت اشیا (The Internet of Things) یا به اختصار IoT است. رایانش ابری (Cloud Computing) نیز دیگر زیر مجموعه‌ای است که می‌تواند در حوزه امنیت سایبری مورد استفاده قرار گیرد.
سازمان‌ها می‌توانند با استفاده از اینترنت اشیا، سیستم‌های مختلف را با هم متصل و یکپارچه کرده و در عین حال، با استفاده از رایانش ابری نیز داده‌های حیاتی و سایبری خود را در امن‌ترین شکل ممکن ذخیره‌سازی و تحلیل کنند.
آینده هوش مصنوعی در حوزه آموزش
ظهور اینترنت به عنوان یکی از فناوری‌های انقلابی، شباهت بسیار زیادی به فناوری انقلابی هوش مصنوعی دارد. یکی از حوزه‌هایی که با ظهور فناوری اینترنت تاثیرپذیری بالایی داشت و به شدت متحول شد، حوزه آموزش و پرورش بود. در مورد فناوری هوش مصنوعی نیز دقیقاً همین جریان صادق است. آموزش و پرورش، از جمله حوزه‌هایی است که به شدت تحت تاثیر آینده هوش مصنوعی است و این فناوری نوظهور و ساختارشکن می‌تواند منجر به تحولات شگرفی در آن شود.
مهم‌ترین فناوری‌هایی که می‌توانند در صنعت آموزش مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
- هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)
- یادگیری ماشین (Machine Learning)
- رباتیک (Robotic)
در آینده‌ای نه چندان دور که آینده هوش مصنوعی نام دارد، دانش‌آموزان و دانش‌جویان فرصت این را خواهند داشت تا:
- به طیف گسترده‌ای اطلاعات دسترسی داشته باشند که با رایانش ابری ذخیره‌سازی شده‌اند.
- برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از الگوریتم‌های تحلیلی مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده کنند.
- منابع اطلاعاتی و مراجع مورد نیاز خود را از سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی دریافت کنند.
- از طریق مدل‌های هوش مصنوعی مولد، نظیر چت جی‌پی‌تی، خیلی چیزها را یاد بگیرند.
- سوالات و مشکلات خود را از مدل‌های هوش مصنوعی مولد بپرسند.
- با چت‌بات‌ها و مدل‌های هوش مصنوعی مولد تعامل داشته باشند.
- محتواهای آموزشی را در قالب پلتفرم‌های غیر تحصیلی مثل پلتفرم‌های گیمینگ دریافت کنند.
و …
آینده هوش مصنوعی در جهان در حوزه بانکداری
احتمالاً نام فین‌تک (Fintech) را تاکنون شنیده‌اید. فین‌تک، ترکیبی تشکیل یافته از دو کلمه فین (Fin) برگرفته از مالی (Financial) و تک (Tech) برگرفته از فناوری (Technology) است. معنا و مفهوم آن نیز فناوری‌های مالی است.
بسیاری از ما دیگر پول نقد و اسکناس با خودمان حمل نمی‌کنیم. برای بسیاری از امور مالی خود به شعب بانک‌ها مراجعه نمی‌کنیم. برای نقل و انتقال وجه و واریزی و خرید و … با طرف مقابل داد و ستد ارزی و نقدی نداریم و … که همه این‌ها، به لطف فناوری‌های مالی میسر شده‌اند.
یکی از جدیدترین و داغ‌ترین فناوری‌هایی که به نظر می‌رسد قرار است فین‌تک یا همان فناوری‌های مالی را دستخوش تغییر و تحول کند، همین فناوری هوش مصنوعی است.
بسیاری از فرایندهای بانکی کنونی، فرایندهایی تکراری و روتین هستند که یک سیستم هوش مصنوعی نیز می‌تواند از عهده آن‌ها بربیاید. یا پاسخ‌گویی به تلفن‌های تماس کاربران از عهده چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به راحتی بر می‌آید.
- تامین امنیت سیستم‌های بانکداری
- گردآوری و ذخیره‌سازی اطلاعات آن‌ها
- ارائه تجربه کاربری شخصی‌سازی شده و عالی به کاربران
- پیشنهاد خدمات و محصولات متناسب با نیازهای کاربران
- برنامه‌ریزی‌های مالی پیچیده و سرمایه‌گذاری‌های پیچیده و سودآور
- تجزیه و تحلیل و پردازش اسناد مالی و بانکی
و …
از جمله مزیت‌هایی است که سیستم‌های بانکی و موسسات مالی در آینده هوش مصنوعی از آن برخوردار خواهند بود.
با این حال، این نکته را نیز نباید فراموش کرد که فین‌تک و در کل حوزه بانکداری و خدمات مالی، همواره یکی از پر چالش‌ترین و ریسک پذیرترین حوزه‌ها در سطح جهان بوده است. دلیل آن نیز مشخص است. یک هکر چرا باید سیستم یک مدرسه را هک کند؟! ولی در مورد یک بانک یا موسسه مالی، دلایل موجه زیادی وجود دارند!
از این رو، توجه به این نکته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود که آینده هوش مصنوعی، به نوعی یک تهدید جدی برای فین‌تک و سیستم‌های مالی و بانکداری به حساب می‌آید.
درست همان‌طور که اینترنتی شدن فرایندهای بانکی باعث شده تا حمله‌های سایبری و هکری و سوء استفاده‌ها افزایش پیدا کنند، ظهور هوش مصنوعی و نفوذ آن به بانکداری نیز می‌تواند تبعات سایبری سختی در پی داشته باشد. خصوصاً که داده‌های مالی و بانکی کاربران، موسسات، شرکت‌ها و حتی دولت‌ها، از اهمیت و محرمانگی بسیار بالایی برخوردار هستند و نمی‌توان به این راحتی‌ها آن‌ها را به دست یک سیستم هوش مصنوعی سپرد.
آینده هوش مصنوعی در جهان
واقعیت این است که در حال حاضر، در عرصه جهانی، هوش مصنوعی داغ‌ترین و ساختارشکن‌ترین فناوری موجود است. این فناوری که بسیاری آن را فناوری انقلابی عصر جدید می‌دانند، بعد از اینترنت توانسته بیشترین تاثیر را روی زندگی، انسان و جوامع بگذارد و بدون شک، این تاثیر به شدت در حال افزایش است.
آینده هوش مصنوعی در جهان، به ویژه از زمان اوج گرفتن مدل هوش مصنوعی مولد چت جی‌پی‌تی (Chat GPT) ارائه شده توسط شرکت اوپن ای‌آی (Open AI) بر سر زبان‌ها افتاده و دلیل آن نیز استقبال بی‌نظیر کاربران سراسر جهان از این فناوری بوده است.
استقبال کاربران از چت جی‌پی‌تی که در اواخر سال ۲۰۲۲ راهی بازار شد، به قدری زیاد بود که استفاده از این سیستم در برخی از کشورها از جمله چین و ایتالیا، به صورت موقت ممنوع اعلام شد! بسیاری از بزرگان جهان اعلام کردند که سرعت بالای رشد این که این فناوری، می‌تواند به شدت خطرآفرین و ترسناک باشد.
این در حالی است که مایکروسافت، به عنوان یکی از غول‌های فناوری جهان از چت جی‌پی‌تی حمایت کرده و از سرمایه‌گذاران اصلی آن شد و دیگر غول‌های فناوری جهان از جمله گوگل و اپل نیز اعلام کردند که در حال ساخت و ارائه مدل‌های هوش مصنوعی جدید و پیشرفته خودشان هستند.
ایلان ماسک نیز از این قضیه مستثنی نبود. وی با وجود این‌که با چت جی‌پی‌تی اعلام مخالفت کرده و خواستار توقف آن شده بود، اما در نهایت مانند دیگر رقبای فناوری اعلام کرد که قصد دارد او نیز مدل هوش مصنوعی خود را در قالب شرکت ایکس ای‌آی (XAI) معرفی کند!
آینده هوش مصنوعی، جهان، انسان‌ها و حتی به نوبه خود آینده هوش مصنوعی ایلان ماسک، در حال حاضر در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ به این علت که فناوری در بالاترین حد رشد خود قرار دارد. از این رو هنوز مشخص نیست تا کجا قرار است پیش برود. از طرفی، این فناوری بسیار متفاوت از دیگر فناوری‌های جهان است که تاکنون ظهور کرده‌اند و می‌تواند یک تهدید جدی برای جهان و حتی بشریت باشد.
این تهدید تا حدی جدی است که برخی هوش مصنوعی را با انرژی هسته‌ای مقایسه کرده و خواستار کنترل آن درست مثل انرژی اتمی هستند. همان‌طور که برای مهار و کنترل فناوری انرژی هسته‌ای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راه‌اندازی شده، شاید برای مهار و کنترل این فناوری نیز یک نهاد، آژانس یا دست کم کارگروه لازم باشد.
آینده هوش مصنوعی در ایران
بدون شک، هوش مصنوعی ایران را نیز دستخوش تحول خواهد کرد. از آموزش، تولید، بازاریابی، بانکداری، حمل‌ونقل و امنیت سایبری گرفته، تا حوزه‌های دیگر همگی تحت تاثیر این فناوری هستند. اما توجه به یک نکته از اهمیت بالایی برخوردار است:
این‌که هوش مصنوعی، در صورتی که کنترل شود، قدرت این را دارد که زندگی ما و کشور را دستخوش تحولاتی عمیق و مثبت کند. از تسهیل و بهبود اشتغال و فرایندها گرفته، تا تسریع فرآیندها، افزایش راندمان و شاید مهم‌تر از همه، افزایش سطح امنیت.
هوش مصنوعی آینده انسان را چطور تغییر می‌دهد؟
برای درک این مفهوم، بیایید با هم سفری کوتاه و خیالی داشته باشیم به آینده هوش مصنوعی! مثلاً تصور کنید که هوش مصنوعی پیشرفت کرده و ما اکنون در سال ۲۰۵۳ میلادی هستیم!
همه‌جا پر از اتومبیل‌ها و هواپیماهای پیشرفته و عجیب و غریب است که بدون سرنشین هستند یا در صورت داشتن سرنشین، به صورت خودران حرکت می کنند! مدرسه‌ها و بانک‌ها و … صرفاً صفحات نمایشگر شفاف و شیشه‌ای فیلم‌های تخیلی هستند که هوشمند بوده و همه فرایندها را به‌صورت آنلاین و هوشمند انجام می‌دهند.
در این دنیای خیالی، انسان‌ها و ربات‌ها قابل تشخیص نیستند. همه آن‌ها با هم در تعامل هستند و بسیاری از امور از جمله آشپزی، پرستاری از بچه‌ها و امثال آن‌ها به ربات‌هایی سپرده شده است که درست مانند انسان‌ها رفتار، فکر و عمل می‌کنند!
با به تصویر کشیدن این دنیای آرمانی، چند احتمال برای نحوه تغییر آینده جهان و انسان به دست فناوری هوش مصنوعی به ذهن می‌رسد:
بسیاری از امور فرسایشی که وقت و انرژی بشر را می‌گیرند، به دست ربات‌های هوش مصنوعی سپرده می‌شوند.
بسیاری از فرایندها و صنایع نظیر بانکداری و پرستاری و امثال آن‌ها به دست ربات‌ها اداره می‌شوند.
احتمالاً برخی از مردم برای تعامل و در آمدن از تنهایی به ربات‌ها روی می‌آورند!
و …
قطعاً چنین دنیایی و چنین آینده‌ای، در صورتی تحقق خواهد یافت که فناوری هوش مصنوعی کنترل و مهار شود. در غیر این صورت، شاید اصلاً سال ۲۰۵۳ میلادی در کار نباشد یا دست کم، انسان‌ها وجود نداشته باشند تا آن را ببینند!!
جمع‌بندی
هوش مصنوعی (Artificial intelligence) یک فناوری پیشرفته و مدرن مبتنی بر علم رایانه است که طی چند سال اخیر به شدت پیشرفت داشته و توانسته گام‌های بزرگی در صنایع مختلف بردارد.
سلامت، بهداشت و درمان، بازاریابی و فروش، تولید و عرضه، صنایع خدماتی، بانکداری و امور مالی، سرگرمی و آموزش و بسیاری از صنایع دیگر، طی سال‌های اخیر تحت‌الشعاع این فناوری بوده‌اند و به احتمال زیاد، طی سال‌های پیش رو نیز به شدت تحت تاثیر آینده هوش مصنوعی قرار خواهند داشت.
انواع هوش مصنوعی عبارتند از:
- هوش مصنوعی محدود (Artificial Narrow Intelligence)
- هوش مصنوعی عمومی (Artificial General Intelligence)
- ابَر هوش مصنوعی (Artificial Super Intelligence)
هر یک از این سطوح، به نوبه خود در حوزه‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته‌اند. البته، فناوری هوش مصنوعی طیف گسترده‌ای از زیر شاخه‌ها و زیر مجموعه‌های دیگر را نیز شامل می‌شود که هر حوزه، بسته به نیازهای خود بخشی از آن‌ها را استفاده می‌کند. به عنوان مثال فناوری‌هایی نظیر:
- یادگیری ماشین (Machine Learning)
- شبکه عصبی (Neural Network)
- پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing)
- اینترنت اشیا (The Internet of Things)
و …
یکی از حوزه‌هایی که طی سال‌های اخیر به شدت تحت تاثیر فناوری هوش مصنوعی بوده، احراز هویت است. فرایندهای احراز هویت، بخش قابل توجهی از پلتفرم‌ها، شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها، ابزارهای آنلاین و آفلاین، وب‌سایت‌ها و سامانه‌ها را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که احراز هویت آنلاین، به دلیل رونق گرفتن شبکه‌های آنلاین بیش از پیش اهمیت پیدا کرده و آینده هوش مصنوعی می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در این حوزه ایفا کند.
به عنوان مثال، در مورد سامانه‌ها و وب‌سایت‌های داخلی، از جمله احراز هویت‌هایی که ایرانی‌ها نیاز دارند، احراز هویت سامانه سجام و احراز هویت سامانه ثنا هستند. برای این منظور، یوآیدی از پیشرفته‌ترین زیرشاخه‌ها و فناوری‌های هوش مصنوعی نظیر یادگیری ماشین و تشخیص چهره استفاده کرده است.
به لطف استفاده از این فناوری‌ها، یوآیدی قادر است حتی بدون نیاز به پسوردهای پیچیده و فراموش شدنی که اغلب کاربران را به دردسر می‌اندازند، تنها با تشخیص آنلاین و در لحظه چهره کاربران، فرایند احراز هویت آن‌ها را تکمیل کند.
سوالات متداول
بله. این احتمال وجود دارد که هوش مصنوعی برای آینده انسان، جهان و تکنولوژی خطرناک و خطر آفرین باشد. این فناوری نیز مانند بسیاری از فناوری‌های دیگر نظیر فناوری‌های هسته‌ای، نیاز به کنترل و نظارت دارد تا در راستای نیازها و چهارچوب‌های انسانی رشد کرده و حرکت کند.
بله. در ایران نیز به تبع سایر کشورهای جهان به هوش مصنوعی بیش از گذشته پرداخته می‌شود. در حال حاضر، در دانشگاه‌های مطرح کشور نظیر دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه امیرکبیر و دانشگاه تهران امکان تحصیل در این زمینه فراهم شده است. ضمن این‌که بازار کار آن نیز اگر چه به نسبت نرم‌افزار و شبکه ضعیف‌تر است، اما خوب و به شدت در حال رشد است.
آینده هوش مصنوعی به معنای واقعی کلمه در هاله‌ای از ابهام است! یک‌سری به شدت در حال توسعه و کار روی این فناوری ساختار شکن و انقلابی هستند و عده‌ای دیگر، کمر به توقف آن بسته‌اند تا جلوی یک فاجعه بزرگ جهانی و بشری را بگیرند!
بدون شک، این فناوری در صورتی که کنترل نشود، پتانسیل این را دارد که بشریت را تهدید کند. اما در صورت مهار، نظارت و کنترل، آینده هوش مصنوعی آینده‌ای روشن و سرشار از راحتی و رفاه و نوآوری برای انسان‌ها و جهان خواهد بود.
