سند مجعول چیست؟
در یک تعریف کلی، سند مجعول عبارت است از: سند و مدرکی که جعل و یا مورد دستکاری قرار گرفته و هدف از آن، فریب اذهان و یا دخل و تصرف در یک مال منقول است.
جالب است بدانید که جعل سند در کشورمان، ایران؛ توسط مراکز قضایی به ۲ صورت معرفی می‌شود:
- جعل مادی
- جعل معنوی
طبق ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی نیز جعل و تزویر عبارتند از:
ساختن نوشته یا سند، ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر آن‌ها به قصد تقلب.
البته ذکر این نکته نیز بسیار مهم است که در قوانین قضایی کشور، هر تغییری در اسناد جرم نیست، بلکه تغییر با حیله و نیرنگ به طوری که فرد دیگری متضرر شود، جعل اسناد تلقی شده و پیگرد قانونی دارد! طبق مواد ۵۲۳ تا ۵۴۲ قوانین مجازات اسلامی، مجازات‌های مختلفی برای جاعلین اسناد در نظر گرفته شده که جزای نقدی و زندان از جمله مجازاتی هستند که بایستی اجرایی شوند.
انواع جعل اسناد
همانطور که اشاره کردیم، بر اساس قوانین وضع شده در کشور و قانون مجازات اسلامی، انواع جعل اسناد در ایران، عبارتند از :
۱- جعل مادی
بر اساس قانون مجازات اسلامی، جعل مادی عبارت است از تغییر ظاهری یک سند با استفاده از روش‌های فیزیکی. در این نوع جعل، حتما باید به صورت فیزیکی دستکاری رخ داده باشد تا توسط مراجع قانونی، جرم تلقی شود. از طرفی، تشخيص جعل مادی از طريق ارجاع امر به كارشناس صورت می‌گيرد و افراد غیرکارشناس، نمی‌توانند در این مورد تصمیم‌گیری کنند.
۲- جعل معنوی
در قانون مجازات اسلامی کشور نیز، جعل معنوی به تغییر مفاد یک سند، به قصد اضرار به غير و بدون اينكه اثر خارجی يا مادی داشته باشد، اطلاق می‌شود.
جعل اسناد دولتی
جعل اسناد دولتی عبارت است هر گونه تغییر و دستکاری در اسنادی مثل:
- امضای رئیس‌جمهور، وزیران و نمایندگان دولتی
- اسکناس یا چک
- حکم‌های دولتی و اطلاعات مختلف منتشر شده توسط مراکز زیر نظر دولت
- اسناد و مدارک تحصیلی
طبق قانون مجازات اسلامی، جزای این نوع جعل اسناد ۱ تا ۲۰ سال حبس و پرداخت جزای نقدی (به میزانی که دادگاه و قاضی تشخیص دهد) تعیین شده و افراد مکلف هستند از حکم تفویض شده، تبعیت نمایند.
- چنانچه فرد امضای رئیس‌جمهور، وزیران و نمایندگان دولتی جعل کرده باشد، به ۱ تا ۱۰ سال حبس محکوم می‌گردد.
- مجازات برای جرم اسناد مالی نظیر جعل اسکناس یا چک برای فرد جاعل حبس بین ۵ تا ۲۰ سال را به دنبال خواهد داشت.
- مجازات برای جعل اسناد و مدارک تحصیلی بین ۱ تا ۳ سال حبس است.
جعل سند عادی
جعل اسناد عادی نیز عبارت است از جعل مفادی در اسناد عادی و مدارکی نظیر اجاره‌نامه، قولنامه، مبایعه‌نامه و اسنادی از این قبیل.
جزای افرادی که به جعل اسناد عادی بپردازند، بدین صورت است که علاوه بر برگرداندن مال تصاحب شده و جبران نمودن خسارت وارد شده، فرد بایستی بین ۶ ماه تا ۲ سال حبس و به جزای نقدی محکوم گردد؛ که معادل مبلغ ۳ تا ۱۲ میلیون ریال در حق دولت است.
جعل سند ملکی
جعل اسناد ملکی و رسمی، با هدف تغییر در واقعیت و اطلاعات مندرج در سند صورت می‌گیرد و در آن، فرد یا افرادی قصد دارند که اعمالی خلاف قانون مانند کلاهبرداری انجام دهند.
جعل سند و اسناد ملکی به خاطر این که فرد به موجب آن، حقوق مادی و معنوی فرد یا افراد دیگر را ضایع می‌کند و این شانس را دارد که کارهایی خلاف قانون جهت ضرر و زیان رساندن به سایر افراد را انجام دهد، جرم شناخته شده و مجرم بایستی جزای تعیین شده توسط دادگاه را بپردازد.
امروزه با گسترش اطلاعات دیجیتال و استفاده عمومیت مردم از اطلاعات موجود در این بستر، خطر جعل اطلاعات و سوء استفاده از آن‌ها توسط اشخاص سودجو بسیار بالا است. یکی از روش‌هایی که می‌توان با سرقت و جعل اطلاعات مقابله کرد، انجام مراحل احراز هویت است.
فرایندهای احراز هویت، بخش قابل توجهی از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها، ابزارهای آنلاین و آفلاین، وب‌سایت‌ها و سامانه‌ها را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که احراز هویت آنلاین، به دلیل رونق گرفتن شبکه‌های آنلاین بیش از پیش اهمیت پیدا کرده و آینده هوش مصنوعی می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در این حوزه ایفا کند.
به عنوان مثال، در مورد وب‌سایت‌های داخلی که به احراز هویت نیاز دارند، می‌توان به احراز هویت سجام و سامانه ثنا اشاره کرد. که برای این منظور نیز یوآیدی از پیشرفته‌ترین زیرشاخه‌ها و فناوری‌های هوش مصنوعی نظیر یادگیری ماشین و تشخیص چهره استفاده می‌کند.
به لطف استفاده از این فناوری‌ها، یوآیدی قادر است حتی بدون نیاز به پسوردهای پیچیده و فراموش شدنی که اغلب کاربران را به دردسر می‌اندازند، تنها با تشخیص آنلاین و در لحظه چهره کاربران، فرایند احراز هویت آن‌ها را تکمیل کند.
سوالات متداول
جعل سند عبارت است از هر گونه دستکاری و تغییر در اطلاعات و قالب یک سند و مدرک با هدف کلاهبرداری و فریب دادن افراد.
در یک تعریف کلی، سند مجعول عبارت است از: سند و مدرکی که جعل و یا مورد دستکاری قرار گرفته و هدف از آن، فریب اذهان و یا دخل و تصرف در یک مال منقول است.
طبق قانون مجازات اسلامی، مجازات‌های مختلفی برای افرادی که دست به جعل اسناد و مدارک می‌زنند، تعیین شده است. مثل: پرداخت جزای نقدی، حبس و بازگرداندن اموال و …
در یک دسته‌بندی کلی، می‌توان جعل اسناد را به دو نوع کلی: جعل معنوی و جعل مادی تقسیم‌بندی کرد.
