پروژه کارت ملی هوشمند در سال ۱۳۹۱ آغاز شد. برنامه این پروژه شامل سه هدف اصلی بود که فقط یکی از اهداف این پروژه محقق شد. در این پست به اهداف پروژه و دلایل عدم نیل به اهداف و کاربرد کارت ملی هوشمند بررسی خواهد شد.
اهداف پروژه کارت ملی هوشمند
برای پروژه اختصاص کارت ملی هوشمند به هر شهروند ایرانی، سه هدف عمده پیش‌بینی شده بود. شناسایی با کارت ملی هوشمند، تصدیق هویت و امضای دیجیتال که فقط یکی از این اهداف یعنی شناسایی با کارت ملی هوشمند عملی شد. البته طبق برنامه‌ریزی‌ها این پروژه می‌بایست طی دو سال به اهداف خود می‌رسید . اگر در طی مدت تعیین‌شده به اتمام می‌رسید همه این اهداف بدون کم و کاست محقق می‌شدند.
آیا کارت ملی هوشمند یک پروژه شکست خورده است؟
از دو دیدگاه می‌توان به این مسئله توجه داشت. اگر از این منظر به مسئله نگاه کنیم که این پروژه بعد از مدتی طولانی و با صرف هزینه و انرژی زیاد عملا یک نتیجه بدون کارآمد بوده، در واقع چنین نیست. زیرا نتیجه چیز دیگری را نشان می‌دهد. از کارت ملی هوشمند برای شناسایی افراد چه به صورت دیجیتال و چه به صورت سنتی در جامعه استفاده می‌شود. بنابراین، از یک بعد، این پروژه با شکست مواجه نشده است. از بعد دیگر، اهدافی که عامل این پروژه تعیین کرده بود، در زمان معین به اتمام نرسید و فقط یکی از آنها عملی شد.
تکنولوژی به کار رفته در کارت ملی هوشمند
طبق برنامه‌ریزی‌هایی که سازمان ثبت احوال انجام داده بود، احراز هویت افراد با کارت ملی هوشمند باید به‌وسیله دستگاه‌های تعبیه‌شده (Embeded Systems) در اماکنی که نیاز به احراز هویت بود، انجام میشد. این تکنولوژی در زمانی که برنامه‌ریزی برای شروع پروژه انجام میشد، بهترین گزینه محسوب میشد. زیرا جدیدترین و به‌روزترین تکنولوژی موجود برای احراز هویت دقیق بود. اما از زمان شروع پروژه و به دلیل طولانی شدن اتمام آن، تکنولوژی‌های بروزتر، راحت‌تر و ایمن‌تری برای احراز هویت کاربران به‌وجود آمدند. بنابراین، در عمل استفاده از این سیستم‌ها دلیل منطقی ندارد.
تکنولوژی‌هایی که اخیرا برای احراز هویت دقیق افراد به وجود آمده‌اند، هیچ هزینه اضافی برای خرید دستگاه تعبیه‌شده ندارند. زیرا اکثر این تکنولوژی‌ها بر بستر تلفن همراه هوشمند کاربران عمل شناسایی و احراز هویت را انجام می‌دهند. کاربر برای استفاده از این تکنولوژی‌ها فقط باید نرم‌افزار مربوطه را بر روی گوشی هوشمند خود نصب و اجرا نماید. این نرم‌افزارها حتی نیازی به حضور فیزیکی افراد برای احراز هویت ندارند.
دلایل شکست در رسیدن به اهداف
در مواقعی به منظور انجام پروژه برنامه ریزی می‌شود، بخش‌های دولتی ممکن است موارد یا ابعادی از پروژه را فراموش کنند و به آن نپردازند. همچنین پروسه انجام یک پروژه در بخش‌ها و سازمان‌های زیرمجموعه دولت، ذینفعانی دارند که در هنگام برنامه‌ریزی باید منافع آنان نیز مدنظر قرار گیرد.
از دیگر سو، زمانی که در لایه سیاسی برای پروژه‌ای علمی یا فنی برنامه‌ریزی شود، این پروژه دچار مشکلات متعدد خواهد شد. مشکل شکست این پروژه، پرداختن به آن از طریق کانال‌های سیاسی بود. بنابراین باید برای حل آن، باید لایه سیاست‌گذاری این پروژه حل شود. دلیل طولانی بودن فرایند ۸ ساله این پروژه نیز انجام مراحل طولانی برای انجام آن در لایه سیاست‌گذاری می‌باشد.
استفاده از این پروژه به عنوان پایگاه اطلاعاتی
پروژه کارت هوشمند ملی به ۳۰درصد از اهداف خود رسیده که شامل شناسایی با کارت ملی می‌باشد. از طرفی، همگام با این پروژه، یک بانک اطلاعاتی عظیم از اطلاعات هویتی مردم در پایگاه داده سازمان ثبت احوال فراهم آمده است. هم‌اکنون از این اطلاعات به منظور احراز هویت افراد استفاده می‌شود.
بنابراین سازمان ثبت احوال می‌تواند با بروزرسانی اطلاعات هویتی افراد استفاده از این بانک اطلاعاتی را برای همه ممکن سازد. علاوه بر آن می‌تواند با استفاده از این بانک اطلاعاتی، به عنوان شرکت ارائه دهنده سرویس احراز هویت، همگام با دیگر ارائه‌دهندگان این سرویس در کشور به فعالیت بپردازد. بروزرسانی اطلاعات هویتی افراد و بانک اطلاعاتی به‌دست آمده و فعال نگه‌داشتن آن اهمیت بسیاری دارد. زیرا در صورت عدم بروزرسانی این اطلاعات و عدم ثبت تغییرات هویتی به‌وجود آمده در کشور، امکان استفاده از این بانک اطلاعاتی و داده‌های آن وجود نخواهد داشت.
