بیومتریک گوشی چیست؟
بیومتریک (Biometric) به ویژگیهای ظاهری، فیزیکی و رفتاری منحصر به فرد افراد اطلاق میشود که در شناسایی و احراز هویت سیستمهای امنیتی مورد استفاده قرار میگیرند.
پس بر اساس این تعریف بیومتریک (Biometric)، در پاسخ به سوال: بیومتریک گوشی چیست؟ میتوان چنین گفت:
“بیومتریک گوشی به زبان ساده یعنی استفاده از ویژگیهای فیزیکی یا رفتاری منحصر به فرد هر فرد برای باز کردن قفل گوشی یا انجام اقدامات امنیتی دیگر. منظور از ویژگیهای بیومتریک، مواردی مثل اثر انگشت، چهره، عنبیه چشم یا حتی صدا است که برای هر فرد کاملاً یونیک و غیرقابل تقلید هستند.”
نحوهی کار بیومتریک گوشی هم به این شکل است:
وقتی از قفل بیومتریک یا رمز بیومتریک در گوشی استفاده میکنیم، سیستم گوشی با کمک سنسورها و الگوریتمهای پیشرفته، دادههای بیومتریک ما را اسکن کرده و با اطلاعات ذخیره شده تطبیق میدهد. اگر این تطابق موفقیتآمیز باشد، گوشی باز میشود یا اجازه انجام یک عملیات صادر میشود.
امروزه عملیات زیادی با استفاده از این سیستم امنیتی هوشمند انجام میشوند. مثلا تأیید پرداخت بانکی یا ورود به یک اپلیکیشن.
حالا چرا بیومتریک گوشی در یک دههی اخیر، شدیدا محبوب و پرکاربرد شده است؟
ترکیب امنیت بالا و تجربه کاربری سریعتر، اصلیترین دلیلی است که بیومتریک در گوشیهای هوشمند تا این حد محبوب شده. چرا که از یک طرف، دیگر نیازی به وارد کردن رمز یا پینکد ندارید و فقط با یک لمس یا نگاه وارد گوشی میشوید، و از طرف دیگر چون این ویژگیها (خیلی) قابل تقلید و جعل نیستند، امنیت بالاتری نسبت به روشهای سنتی دارند.
مقاله پیشنهادی: احراز هویت authentication چیست
انواع بیومتریک در گوشیهای هوشمند
در گوشیهای هوشمند امروزی تفاوتی ندارد اندروید باید یا IOS، انواع مختلفی از قفل بیومتریک یا همان روشهای احراز هویت بیومتریک به کار گرفته میشوند که هر کدام با استفاده از یکی از ویژگیهای فیزیولوژیک یا رفتاری کاربران کار میکنند.
پرکاربردترین و امنترین انواع بیومتریک در گوشیهای هوشمند عبارتند از:
۱. قفل بیومتریک اثر انگشت (Fingerprint Recognition):
سنسور اثر انگشت، رایجترین نوع قفل هوشمند بیومتریک در گوشیها است که به طرق مختلف، در گوشیهای هوشمند (بیشتر) اندرویدی تعبیه میشود. مثل:
- روی دکمه پاور
- بهصورت زیر صفحه نمایش (in-display)
- پشت گوشی، در مرکز
نحوه عملکرد قفل بیومتریک اثر انگشت (Fingerprint Recognition) به این صورت است که گوشی الگوی منحصربهفرد خطوط اثر انگشت را اسکن و در حافظه خود ذخیره میکند. هر بار که انگشت روی سنسور قرار بگیرد، داده جدید با داده قبلی مقایسه میشود. اگر مطابق باشد، قفل باز خواهد شد.
رمز بیومتریک از نوع اثر انگشت به دلیل دقت بالا، سرعت زیاد و راحتی استفاده، همچنان یکی از محبوبترین روشهاست.
۲. قفل بیومتریک تشخیص چهره (Facial Recognition):
تشخیص چهره در گوشیها به دو نوع تقسیم میشود:
- نسخه ساده: فقط با دوربین سلفی کار میکند. سریع است ولی امنیت کمتری دارد.
- نسخه پیشرفته (مثل Face ID اپل): با کمک حسگرهای مخصوص، دادههای سه بعدی از چهره تهیه میشود. امنیت این روش بسیار بالاست و حتی در نور کم هم کار میکند.
در هر دو حالت، سیستم بیومتریک چهرهی شما را به عنوان کلید اصلی در نظر گرفته و در صورت تطابق، قفل گوشی باز میشود.
۳. قفل بیومتریک عنبیه چشم (Iris Recognition):
در برخی از گوشیهای پیشرفته مانند مدلهای خاص سامسونگ، امکان شناسایی عنبیه چشم وجود دارد. دوربین مخصوصی الگوی منحصربهفرد عنبیه هر فرد را ثبت میکند. این روش یکی از امنترین انواع قفل بیومتریک است، اما به دلیل نیاز به سختافزار خاص، در بسیاری از گوشیهای جدید حذف شده یا کمتر استفاده میشود.
۴. قفل بیومتریک تشخیص صدا (Voice Recognition):
در این روش، گوشی الگوی صوتی منحصربهفرد کاربر را ذخیره و هنگام درخواست دسترسی، با صدای جدید مقایسه میکند.
این روش بیشتر در شرایط خاص مثل کنترل صوتی بدون لمس کاربرد دارد و امنیت آن به عوامل محیطی مثل نویز و کیفیت میکروفون وابسته است.
۵. ترکیب چند نوع بیومتریک (Multi-modal Authentication):
بعضی از گوشیها از احراز هویت چندعاملی بیومتریک استفاده میکنند. مثلاً همزمان هم اثر انگشت، هم تشخیص چهره یا صدا. این ترکیب باعث افزایش امنیت میشود.
همهی این روشها زیرمجموعهای از قفل هوشمند بیومتریک هستند که هدفشان ایجاد تعادل بین امنیت بالا و تجربه کاربری سریع و راحت است.
استفاده از قفل بیومتریک در گوشیها باعث میشود بدون نیاز به رمز عبور یا پینکد، فقط با یک نگاه یا لمس ساده، گوشی خود را باز کرده و از امکاناتش استفاده کنید. این یعنی تلفیقی از امنیت و آسایش در زندگی دیجیتال امروز.
مقاله پیشنهادی: بیومتریک چیست
قفل بیومتریک چیست؟
قفل بیومتریک (Biometric Lock) نوع مدرنی از سیستمهای امنیتی هوشمند است که با استفاده از ویژگیهای بیولوژیک افراد نظیر اثر انگشت، عنبیه چشم، صدا و چهره یا ویژگیهایی از این دست، هویت آنها را شناسایی کرده و اجازه دسترسی صادر میکند. سطح ایمنی این نسل از قفلها بسیار بالا است.
اگرچه تاکنون این قبیل قفلها که با اسکن عنبیه چشم یا دریافت اثر کف دست اجازه دسترسی میدادند را بیشتر در فیلمهای علمی تخیلی دیده بودیم؛ اما در حال حاضر انواع مختلف و کاملاً مدرنی از این نسل از قفلهای بیومتریک در بازار موجود است که میتوان حتی برای خانه و دفترکار نیز از آنها بهره برد.
به علاوه، سیستم تشخیص چهره یا فیس آیدی (Face ID) و اثر انگشتی که در حال حاضر گوشیهای هوشمندمان نیز از آن پشتیبانی میکنند، دقیقاً بر مبنای همین قفل بیومتریک هستند. این موارد، نمونههایی از ترکیب امنیت با تجربه کاربری سریعتر و راحتتر هستند که باعث محبوبیت بالای قفلهای بیومتریک در تلفنهای همراه شدهاند.
از آنجا که قفل بیومتریک، امنیت را مستقیماً به ویژگیهای منحصربهفرد بدن یا رفتار انسان گره میزند، امکان جعل یا دسترسی غیرمجاز به شدت کاهش مییابد و این قفلها به یکی از ایمنترین روشهای کنترل دسترسی تبدیل شدهاند.
مزایای قفل بیومتریک نسبت به قفلهای سنتی (رمز عددی و الگو)
قفل بیومتریک در مقایسه با روشهای سنتی مانند رمز عددی یا الگو (Pattern)، مزایای قابل توجهی دارند که موجب شدهاند شاهد افزایش استفاده از آنها در موقعیتهای مختلف باشیم. برخی از این مزیتها عبارتند از:
- سطح امنیت بسیار بالا:
در حالی که قفلهای سنتی ممکن است توسط افراد دیگر حدس زده یا مشاهده و باز شوند، قفلهای بیومتریک تنها با استفاده از دادههای فیزیولوژیک یا رفتاری خود فرد فعال میشوند. این ویژگی، احتمال دسترسی غیرمجاز را به حداقل میرساند.
- سرعت و دقت بالا در احراز هویت:
فناوری استفاده شده در قفلهای بیومتریک این امکان را فراهم میکند که فرایند احراز هویت در کسری از ثانیه و با دقت بسیار بالا انجام شود. این مزیت باعث افزایش بهرهوری و کاهش اتلاف زمان در استفاده روزمره میگردد.
- عدم نیاز به حفظ یا یادآوری رمز عبور:
در قفلهای سنتی، کاربران موظف به حفظ رمز عبور یا الگوی خود هستند که این امر ممکن است منجر به فراموشی، انتخاب رمزهای ساده یا یادداشت آنها در مکانهای ناامن شود. در مقابل، رمز بیومتریک همیشه همراه کاربر است و نیازی به حفظ آن وجود ندارد.
- غیرقابل تقلید بودن:
ویژگیهای بیومتریک مانند اثر انگشت، عنبیه یا چهره، مختص هر فرد بوده و به سادگی قابل کپی یا جعل نیستند. به علاوه، بسیاری از قفلهای بیومتریک مدرن به فناوری تشخیص زنده بودن (Liveness Detection) نیز مجهز هستند که امکان فریب سیستم با عکس یا فایل صوتی را کاهش میدهد.
- قابلیت ترکیب با رمز یا پین کد در سیستمهای چند عاملی:
در برخی مدلها، امکان استفاده از قفل بیومتریک به همراه رمز عبور وجود دارد که سطح امنیت را به صورت قابل توجهی افزایش میدهد. این ترکیب، به عنوان احراز هویت چند مرحلهای شناخته میشود و در قفلهای سنتی به صورت پیشفرض وجود ندارد.
قفل بیومتریک در چه مواردی استفاده میشود؟
قفل بیومتریک به عنوان یکی از پیشرفتهترین فناوریهای امنیتی، امروزه در حوزههای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد. مهمترین کاربردهای آن را میتوان در دو دسته اصلی طبقهبندی کرد: کاربردهای شخصی در گوشیهای تلفن همراه و کاربردهای سازمانی و حرفهای.
۱. کاربردهای قفل بیومتریک در گوشیهای تلفن همراه:
امروزه اکثر گوشیهای هوشمند مجهز به قفل هوشمند بیومتریک هستند که در بخشهای مختلف سیستمعامل و اپلیکیشنها مورد استفاده قرار میگیرند. مهمترین کاربردهای این نوع قفل در تلفن همراه عبارتند از:
- باز کردن قفل صفحه گوشی با سیستمهایی مانند اثر انگشت، تشخیص چهره یا عنبیه
- قفلگذاری و محافظت از اپلیکیشنهایی نظیر پیامرسانها، گالری تصاویر، فایلهای شخصی، یا اپلیکیشنهای مالی مانند اینترنت بانک. این قابلیت یا بهصورت داخلی در سیستمعامل تعبیه شده یا از طریق برنامههای جانبی انجام میشود.
- تأیید هویت در پرداختهای دیجیتال خدماتی مانند Google Pay، Apple Pay یا اپلیکیشنهای بانکی.
- ورود به حسابهای کاربری و ایمیل با استفاده از قفل بیومتریک
- مدیریت رمزهای عبور و دسترسی سریعتر
۲. سایر کاربردهای قفل بیومتریک در حوزههای امنیتی و حرفهای:
علاوه بر استفادههای شخصی، قفلهای بیومتریک در بسیاری از حوزههای عمومی و سازمانی نیز مورد استفاده قرار میگیرند:
- ورودی ساختمانها (مسکونی و تجاری):
قفلهای بیومتریک در درب ورودی خانهها، آپارتمانها، دفاتر کاری و اتاقهای مدیران جهت کنترل ورود و خروج نصب میشوند.
- سیستمهای حضور و غیاب:
در سازمانها و کارخانهها، دستگاههای حضور و غیاب اثر انگشتی یا تشخیص چهره، از فناوری زیستسنجی برای ثبت تردد پرسنل بهره میبرند.
- گاوصندوقها و صندوقهای امن:
برخی از مدلهای جدید گاوصندوقها از قفل هوشمند بیومتریک برای افزایش سطح امنیت استفاده میکنند.
- حفاظت از دادهها در کامپیوترها و لپتاپها:
بسیاری از لپتاپهای حرفهای به سنسور اثر انگشت مجهز هستند که تنها با تشخیص کاربر واقعی اجازه ورود به سیستم را صادر میکنند.
- کاربردهای حساس در حوزههای نظامی، مالی و تحقیقاتی:
در برخی مراکز حساس، مانند اتاقهای سرور، پایگاههای نظامی یا آزمایشگاهها، قفل بیومتریک به عنوان یک عامل کلیدی برای کنترل سطح دسترسی بهکار میرود.
به صورت کلی، قفل بیومتریک نه تنها جایگزین روشهای سنتی احراز هویت شده، بلکه با ارائه ترکیبی از امنیت بالا، سرعت و سهولت استفاده، به یکی از اصلیترین ابزارهای حفظ حریم خصوصی و محافظت از اطلاعات شخصی و سازمانی تبدیل شده است.
از گوشیهای هوشمند گرفته تا درب ورودی ساختمانها و دستگاههای حضور و غیاب، فواید قفل بیومتریک در طیف وسیعی از حوزهها قابل مشاهده است.
رمز بیومتریک چیست؟
رمز بیومتریک اصطلاحی است که در برخی از گوشیهای هوشمند به جای عبارت «بیومتریک» یا «قفل بیومتریک» به کار میرود. این عبارت در واقع به استفاده از ویژگیهای زیستی یا رفتاری منحصر به فرد کاربر مانند اثر انگشت، چهره، یا صدا برای احراز هویت و باز کردن قفل دستگاه اشاره دارد.
برخلاف رمزهای سنتی مانند رمز عددی (PIN) یا الگوی تصویری (Pattern) که کاربر باید آنها را به خاطر بسپارد و به صورت دستی وارد کند، رمز بیومتریک نیازی به حفظ شدن توسط کاربر ندارد و به طور مستقیم از دادههای فیزیولوژیکی او استخراج میشود. این ویژگیها برای هر فرد منحصربهفرد بوده و قابل تکرار یا اشتراکگذاری نیستند.
این روش در بسیاری از گوشیهای هوشمند امروزی به صورت پیشفرض وجود دارد و برای محافظت از دادهها، اپلیکیشنها و حتی پرداختهای مالی کاربرد دارد.
تفاوت بین بیومتریک گوشی، قفل بیومتریک و رمز بیومتریک
عنوان | نوع کاربرد | حوزه استفاده | مثالها |
بیومتریک گوشی | فناوری شناسایی کاربر | گوشی هوشمند | تشخیص چهره، اثر انگشت، صدا |
قفل بیومتریک | سیستم امنیتی فیزیکی یا دیجیتال | درب ساختمان، گوشی، گاوصندوق | قفل اثر انگشتی، فیس آیدی گوشی |
رمز بیومتریک | جایگزین رمز عبور سنتی | گوشی و اپلیکیشنها | باز کردن قفل گوشی با اثر انگشت |
به صورت خلاصه، قفل بیومتریک نسل جدیدی از سیستمهای امنیتی است که با تکیه بر ویژگیهای فیزیولوژیکی و رفتاری منحصر بهفرد افراد مانند اثر انگشت، چهره، صدا و عنبیه، فرآیند احراز هویت را با دقت و سرعت بالا انجام میدهد.
این فناوری، نه تنها در گوشیهای هوشمند برای باز کردن قفل دستگاه، محافظت از اپلیکیشنها و انجام تراکنشهای مالی استفاده میشود، بلکه در بسیاری از حوزههای امنیتی و سازمانی نیز به عنوان روشی مطمئن برای کنترل دسترسی بهکار میرود.
یوآیدی به عنوان پلتفرم احراز هویت دیجیتال (e-KYC) در ایران، با بهرهگیری از فناوریهای هوش مصنوعی، امکان استفاده از همین اصول بیومتریک را برای انجام احراز هویت غیرحضوری، سریع و دقیق کاربران فراهم کرده است.
برای دریافت وب سرویس های احراز هویت در کسبوکار خود، از طریق فرم با کارشناسان یوآیدی ارتباط بگیرید.
سوالات متداول
بله، در بسیاری از گوشیهای هوشمند امکان استفاده از بیومتریک به عنوان رمز اصلی وجود دارد. با این حال، در اغلب موارد برای افزایش امنیت یا شرایط اضطراری، رمز عددی یا پین کد نیز به صورت پشتیبان تعریف میشود.
در بین انواع قفلهای بیومتریک، عنبیه چشم و تشخیص چهره سهبعدی (مانند Face ID اپل) از امنیت بالاتری برخوردارند. در مقابل، تشخیص صدا یا چهره دوبعدی امنیت پایینتری دارند.
اکثر دستگاهها برای مواقعی که بیومتریک عمل نمیکند (مثلاً به دلیل نور کم، آلودگی حسگر یا آسیبدیدگی انگشت)، پین کد یا رمز عبور پشتیبان را ارائه میدهند تا بتوان به دستگاه دسترسی پیدا کرد.
خیر، دادههای بیومتریک به صورت رمزنگاری شده در حافظه داخلی گوشی (Secure Enclave یا Trusted Zone) ذخیره میشوند و به فضای ابری ارسال نمیشوند تا از حریم خصوصی کاربر محافظت شود.
1 دیدگاه دربارهٔ «بیومتریک گوشی چیست؟ تفاوت قفل و رمز بیومتریک»
ای ایران ای سرزمین من