فناوری بیومتریک چیست؟
فناوری بیومتریک (Biometrics) یا زیست‌سنجی یکی از جدیدترین فناوری‌های احراز هویت در جهان است که قادر است با استفاده از ویژگی‌های فیزیولوژیک و یونیک افراد از جمله اثر انگشت، چهره، کف دست، صدا و غیره… هویت افراد را شناسایی کند. نخستین نمونه‌های سیستم‌های بیومتریک در جهان به دستگاه‌های تشخیص اثر انگشت برمی‌گردد که سال‌ها است با آنها آشنایی داریم.
با این حال طی سال‌های اخیر این فناوری توسعه شگرفی یافته و پای آن به خانه‌های هوشمند و سیستم‌های امنیتی شخصی نیز باز شده است. قفل بیومتریک یکی از جدیدترین محصولات مبتنی بر فناوری زیست‌سنجی است که در ادامه به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
قفل بیومتریک چیست؟
قفل بیومتریک (Biometric Lock) نوع مدرنی از سیستم‌های امنیتی هوشمند است که با استفاده از ویژگی‌های بیولوژیک افراد نظیر اثر انگشت، عنبیه چشم، صدا و چهره یا ویژگی‌هایی از این دست هویت آنها را شناسایی کرده و اجازه دسترسی صادر می‌کند. سطح ایمنی این نسل از قفل‌ها بسیار بالا است.
اگرچه تاکنون این قبیل قفل‌ها که با اسکن عنبیه چشم یا دریافت اثر کف دست اجازه دسترسی می‌دادند را بیشتر در فیلم‌های علمی تخیلی دیده بودیم؛ اما در حال حاضر انواع مختلف و کاملاً مدرنی از این نسل از قفلهای بیومتریک در بازار موجود است که میتوان حتی برای خانه و دفترکار نیز از آنها بهره برد. به علاوه سیستم تشخیص چهره یا فیس آیدی (Face ID) و اثر انگشتی که در حال حاضر گوشی‌های هوشمندمان نیز از آن پشتیبانی میکنند دقیقاً بر مبنای همین قفل بیومتریک هستند.
نحوه کار قفل بیومتریک
نحوه کار قفل بیومتریک به این صورت است که یک اسکنر یا نرم‌افزار در داخل آن تعبیه شده است. شما باید دادههای فیزیولوژیک خود اعم از اثر انگشت، چهره، اثر کف دست، یا حتی صدای خود را از طریق این اسکنر به ثبت برسانید. پس از ثبت داده‌ها قفل آنها را به دادههای عددی تبدیل کرده و در قالب الگویی خاص ذخیره‌سازی می‌کند.
قفل بیومتریک این قابلیت را دارد که تعداد کاربران متعددی را برای آن تعریف کنید. بنابراین در صورتی که فرد دیگری نیز نیاز به استفاده از قفل دارد میتوانید همین فرایند را برای آنها تکرار کنید.
داده‌ها و الگوهای پردازش شده در سیستم مرکزی یا پایگاه داده دستگاه ذخیره‌سازی می‌شوند. هربار که کاربری از قفل استفاده می‌کند یا به عبارت بهتر دادههای بیومتریک خود را اسکن می‌کند، سیستم آن را با الگوهای موجود در پایگاه داده مطابقت می‌دهد. در صورتی که دادههای کاربر با دادههای تعریف شده تطابق داشته باشد اجازه دسترسی صادر شده و سیستم الکتریکی قفل فعال می‌شود و در غیر این صورت عملاً هیچ راهی برای باز کردن قفل بیومتریک وجود نخواهد داشت.
معمولاً برای ارتقای سطح ایمنی دستگاه و همین‌طور قابلیت باز کردن در صورت بروز خطا، قفلهای بیومتریک به سیستم رمز عبور یا پین کد (PIN) نیز مجهز هستند. در صورتی که تشخیص چهره، اثر انگشت یا صدا کار نکرد، کاربر این امکان را دارد که با وارد کردن پین کدِ عددی دستگاه آن را باز کند.
برخی از مدلهای قفل بیومتریک نیز به صورت چند عاملی کار میکنند. به این معنی که پس از اسکن چهره یا اثر انگشت، در مرحله دوم پین کد را نیز از کاربر می‌خواهند.
انواع قفل بیومتریک
بیشتر بخوانید: نقش احراز هویت بیومتریک در انقلاب فین تک
این روزها انواع مختلفی از قفلهای بیومتریک در دسترس هستند. هر یک از این مدل‌ها، بر اساس یکی از ویژگی‌های بیومتریک افراد کار میکنند و کاربران میتوانند بر اساس نیاز خود مدل مورد نظر را انتخاب کنند. چهار نوع قفل بیومتریک رایج عبارتند از:
قفل بیومتریک اثر انگشت
اولین و رایج‌ترین نوع قفل بیومتریک، دستگاه اثر انگشت بیومتریک است که با استفاده از اسکن اثر انگشت افراد و تطابق آن با الگوهای ذخیره‌شده در پایگاه داده، اجازه دسترسی صادر می‌کند.
این نوع از قفلهای بیومتریک برای اغلب افراد آشنا هستند چرا که سال‌ها است در گوشی‌های تلفن همراه هوشمند خود یا در دستگاه‌های حضوروغیاب با آن کار کرده‌اند. قفل بیومتریک اثر انگشت یکی از مدلهای مناسب برای استفاده کاربران متعدد است و در عین حال قیمت آن نیز ممکن است نسبت به مدلهای دیگر مقرون به صرفه باشد.
قفل بیومتریک تشخیص چهره
دستگاه‌های مجهز به اسکنر چهره نیز دقیقاً مشابه قفلهای بیومتریک اثر انگشت کار میکنند، هرچند که نسبت به آنها رواج کمتری داشته و در عین حال گران‌تر هستند. در این نوع قفل بیومتریک، اسکنر تصویر صورت فرد را اسکن کرده و از طریق تطابق آن با الگوهای ثبت شده در پایگاه داده خود اجازه دسترسی صادر می‌کند.
یکی از مهم‌ترین نکات که در خرید و نصب قفل بیومتریک تشخیص چهره باید به آن توجه کنید، میزان نوری است که قرار است در اطراف این نوع قفل وجود داشته باشد. کم بودن نور می‌تواند عملکرد دستگاه را تحت تاثیر قرار دهد و بنابراین بهتر است آن را در قسمتی از ساختمان نصب کنید که همیشه نور کافی داشته باشد.
قفل بیومتریک اسکنر عنبیه
اسکنرهای عنبیه که همه ما با آنها از فیلم‌های جاسوسی آشنا هستیم نوع پیشرفته‌تر و حساس‌تر قفلهای بیومتریک هستند. این اسکنرها رِنج قیمتی مشابه با دستگاه‌های تشخیص چهره دارند و مانند آنها نور تاثیر زیادی بر عملکرد این قفل‌ها دارد. به علاوه توجه داشته باشید که صفحه اسکنر همیشه باید تمیز باشد و وجود آلودگی روی صفحه ممکن است عملکرد و تشخیص دستگاه را با مشکل مواجه کند.
قفل بیومتریک تشخیص صدا
نحوه کار قفل بیومتریک تشخیص صدا نیز در عمل مشابه انواع دیگر قفلهای بیومتریک است، با این تفاوت در این دستگاه خبری از اسکنرهای تصویری نیست و سیستم با دریافت دادههای صوتی افراد و تطابق آن با الگوهای موجود در پایگاه داده کار می‌کند. نکته مهم در خصوص عملکرد این نوع از قفلهای بیومتریک آن است که معمولاً وجود سروصدای زیاد در اطراف ممکن است در تشخیص صدای دستگاه اختلال ایجاد کند. با این اوصاف بهتر است آن را برای محیط‌هایی تهیه کنید که آرام و ساکت هستند.
معمولاً کاربر برای باز شدن قفل عبارت خاصی را تکرار می‌کند – مثلاً «در را باز کنید» – و انتخاب این عبارت نیز می‌تواند اختیاری و حتی به صورت رمزی باشد. قیمت قفلهای بیومتریک تشخیص چهره نیز نسبتاً پایین است و میتوان آنها را در کنار قفلهای اثر انگشت، جزو مدلهای مقرون به صرفه در نظر گرفت.
راه اندازی قفل های بیومتریک
برای راه اندازی قفل های بیومتریک لازم است بر اساس دستورالعملی که در دفترچه راهنمای قفل آمده است عمل کنید. با این حال، در حالت کلی فرایند راه اندازی قفل های بیومتریک شامل چند مرحله زیر است:
- نصب اجزای دستگاه روی درب و دیوار بیرونی
- اتصال به برق یا افزودن باتری به دستگاه
- تعریف اثر انگشت، چهره یا دیگر پارامترهای بیومتریک بر اساس دستورالعمل
- تعریف پین کد یا رمز عبور بر اساس دستورالعمل
فواید قفل های بیومتریک
بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی چیست؟
قفلهای بیومتریک در کنار این‌که سطح بسیار بالایی از امنیت را ارائه می‌دهند و مدرن‌ترین نوع قفل‌ها هستند، برخی مزیت‌ها و فواید دیگر نیز دارند که عبارتند از:
- سطح بالای امنیت
امنیت اولین فایده و مزیتی است که قفلهای بیومتریک ارائه می‌دهند. با وجود این‌که در قفلهای عادی افراد دیگر نیز میتوانند صرفاً با در اختیار داشتن کلید، کارت یا رمز ورود قفل را باز کرده و وارد ساختمان شوند، قفلهای بیومتریک تنها با استفاده از دادههای فیزیولوژیک خود شما باز می‌شوند و بسیار امن هستند.
- سرعت و دقت بالا
فناوری مدرن استفاده شده در قفل بیومتریک به آن این قابلیت را می‌دهد تا در عرض چند ثانیه فرایند احراز هویت را انجام داده و به‌صورت الکتریکی اقدام به باز کردن درب کند. این سرعت، در کنار دقت بسیار بالای سیستم احراز هویت این قفل‌ها یکی دیگر از مزیت‌های مهم آنها است.
- سهولت استفاده
پس از امنیت و دقت که مهم‌ترین و اصلی‌ترین مزیت‌های قفلهای بیومتریک هستند، سهولت استفاده از این قفل‌ها نیز می‌تواند حائز اهمیت باشد. در صورت استفاده از قفل بیومتریک، شما دیگر نیازی به همراه داشتن کلیدهای مکانیکی یا کارت‌ها نخواهید داشت – که معمولاً هم فراموش می‌شوند – و در عین حال مجبور هم نخواهید بود پین کد حفظ کنید.
- مجهز به اپلیکیشن موبایلی
برخی از مدلهای مدرن قفلهای بیومتریک به اپلیکیشن موبایلی نیز مجهز هستند که به کاربران این امکان را می‌دهند قفل و وضعیت ورود به ساختمان را از راه دور کنترل کنند. شما میتوانید با برخورداری از این اپلیکیشن، تنها با استفاده از یک دکمه روی صفحه گوشی تلفن همراه هوشمند خود و بدون نیاز به حضور فیزیکی درب را باز کنید.
- دسترسی از راه دور
با وجود قفل بیومتریک دیگر نیاز نیست برای ورود افراد دیگر خودتان در ساختمان حضور داشته باشید. شما میتوانید در صورت وجود اپلیکیشن موبایلی قفل بیومتریک از هر کجای دنیا که بخواهید آن را کنترل کنید. به علاوه این قابلیت نیز وجود دارد که در صورت نیاز پین کد قفل را در اختیار افراد دیگر قرار دهید تا با استفاده از آن قفل را باز کرده و وارد ساختمان شوند.
- ثبت سابقه عبور و مرور
برخی از قفلهای بیومتریک، سابقه کاربران را نیز به ثبت می‌رسانند. در صورتی که قفل بیومتریک شما این قابلیت را داشته باشد، در صورت بروز هرگونه حادثه این امکان را خواهید داشت که افراد وارد شده به ساختمان و ساعت‌های ورود و خروج آنها را در اختیار داشته باشید.
خدمات یوآیدی
برای مصون ماندن از انواع کلاهبرداری اینترنتی شما میتوانید خدمات احراز هویت مانند احراز هویت سجام و احراز هویت اداره کار را به راحتی و به صورت اینترنتی در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهید. این کار با استفاده از راه حل احراز هویت یوآیدی به سادگی انجام می‌شود.
یوآیدی اولین سرویس احراز هویت غیر حضوری در ایران است که در ارائه روش‌های احراز هویت آنلاین پیشگام است. این شرکت راهکارهای خود را با استفاده از هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پیشرفته ارائه می‌دهد.
سوالات متداول
قفل بیومتریک جدیدترین نسل از قفلهای هوشمند است که از دادههای بیومتریک و زیستی کاربران برای احراز هویت و صدور اجازه دسترسی استفاده می‌کند. برخی از سوالات متداول در خصوص این قفل‌ها عبارتند از:
بله؛ قفل بیومتریک این قابلیت را دارد که دادههای بیومتریک چند کاربر را به صورت همزمان ذخیره کرده و به آنها اجازه دسترسی بدهد.
برخی از مدلهای قفل بیومتریک از سرویس احراز هویت چند عاملی یا چند مرحلهای – معمولاً دو مرحلهای – استفاده میکنند. در این سیستمها مرحله اول احراز هویت با استفاده از اثر انگشت یا تشخیص چهره و مرحله دوم بر اساس پین کد صورت میگیرد.
شما میتوانید از قفلهای بیومتریک در ورودی ساختمانهای تجاری، مسکونی و کارخانجات استفاده کنید. این سیستمها میتوانند برای حفظ امنیت ورودی محدودههای حساس – مانند اتاق مدیرعامل – نیز مورد استفاده قرار گیرند. به علاوه قفلهای بیومتریک برای حفظ امنیت گاوصندوقها، رایانهها و سرورها و نظایر آن نیز مناسب هستند.
برای نگهداری از قفلهای بیومتریک لازم است آنها را در معرض نور کافی نصب کرده، از باد و باران و شرایط آبوهوایی آسیبرسان دور نگهدارید و در عین حال، اسکنرهای قفل را نیز مرتباً تمیز کنید.
