امضا دیجیتال و احراز هویت کاربران

با پیشرفت فناوری اطلاعات، تبدیل تجارت سنتی به تجارت الکترونیک، تبادل اسناد در این نوع تجارت امری فراگیر شده است. این اسناد اغلب حاوی اطلاعات حساسی مانند قراردادهای حقوقی، فن آوری های محرمانه و یا تبادلات مالی می باشند. برای ممانعت از دستبرد سارقان کامپیوتری که در فضای الکترونیکی همواره مترصد دست اندازی و خواندن مستندات هستند لازم است این  اسناد به رمز درآورده شوند. امضا دیجیتال یکی از راهکارهای موجود در دنیاست.

امضا دیجیتال یکی از روشهای ایمن سازی اطلاعات است که کاربردی مشابه با امضاء معمولی در معاملات دارد و یکی از روشهای معتبر حفظ امنیت در شبکه است. این روش به خصوص در مساله تجارت الکترونیک که امروزه در جهان صنعت و فن آوری از طرفداران بسیاری برخوردار است، جایگاه ویژه ای دارد. طبق یک گزارش میزان امضا دیجیتالی که در سال ۲۰۱۲ استفاده می شده است ۸۹ میلیون بوده است. این عدد تا سال ۲۰۱۷ به ۷۵۴ میلیون امضا دیجیتال رسیده است.

امضا دیجیتال چه مفهومی دارد؟

امضا دیجیتال یک فرایند رمزنگاری نامتقارن است که از مکانیزم امنیتی استفاده می کند. امضا دیجیتال دو کلید خصوصی و عمومی وابسته است. این کلیدها در زمان انتقال و رمزگشایی استفاده می شود. با توجه به احراز هویتی که در ابتدای کار برای گرفتن امضا دیجیتال انجام می شود، قراردادهای امضا شده غیرقابل انکار خواهند بود. همچنین امضا دیجیتال اطلاعات محرمانه را از هرگونه تغییر و دستکاری محافظت می کند.

در حالیکه اسناد و مدارکی که به صورت سنتی و دستی امضا می شوند، امنیت پایینی دارد. کلاهبرداری و جعل، و عدم شناسایی هویت افراد امضا کننده زمینه فعالیت های مجرمانه را باز گذاشته است. یکی از راه هایی که کسب و کارها برای جلوگیری از هرگونه کلاهبرداری در اسناد و مدارک خود می توانند استفاده کنند، بهره مندی از امضا دیجیتال است. می توان مزایای استفاده از امضا دیجیتال در مقایسه با امضای سنتی را به صورت زیر لیست کرد:

1. احراز هویت (Authentication): اطمینان از این که پیام دریافتی واقعا از منبع مورد انتظار باشد، یعنی اصالت فرستنده و پیام برای گیرنده احراز شود.
2. محرمانگی (Confidentiality) : گيرنده مي‌تواند مطمئن باشد که افراد غیر مجاز نمی توانند به محتوای داده دست پیدا کنند.
3. تمامیت (Integrity) : اطمینان از این که در متن ارسالی هیچ گونه تغییری رخ نداده است.
4. انکارناپذیری : (Non-Repudation) فرستنده نمي‌تواند امضای خود را انكار نمايد.

امضا دیجیتال در دنیا

در دنیا بسیاری از کشورها در حال استفاده از امضا دیجیتال هستند. آمریکا و انگلستان را میتوان پیشروترین کشورها در دنیا دانست که از امضا دیجیتال بهره می برند. طبق گزارش Research and Market بازار امضا دیجیتال در دنیا به بیش از ۳.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ خواهد رسید که آمریکای شمالی سهم ۴۰ درصدی از این بازار را دارا خواهد بود.

بسیاری از پلتفرم ها در دنیا در حال ارائه خدمات امضا دیجیتال هستند. بعضی آنها برای امنیت بیشتر از پلتفرم های احراز هویت بایومتریک استفاده می کنند و بعضی دیگر نیز پلتفرم های هویت دیجیتال هستند که خود خدمات امضا دیجیتال را در پلتفرم شان راه اندازی کرده اند. یکی از نمونه های موفق در دنیا، پلتفرم احراز هویت دیجیتال Yoti واقع در انگلستان است. این پلتفرم فرآیند احراز هویت دارندگان امضا دیجیتال را با احراز هویت بایومتریک انجام می دهد.

روند کلی این پلتفرم در ارائه امضا دیجیتال بدین صورت است: کاربر بعد از آپلود کردن قرارداد خود در پلتفرم، تعیین می کند که چه کسی باید قرارداد را امضا کند. بعد از این مرحله تعیین می کند که طرف مقابل چه سطحی از فرآیند احراز هویت را انجام دهد. در واقع برای قراردادها با سطح امنیتی بالا کاربر می تواند برای طرف مقابل مشخص کند که از احراز هویت بایومتریک استفاده کند. و در انتها کاربر باید برای طرف مقابل کدام مشخص کند که کدام یک از قسمت های قرارداد را باید امضا کند.

کاربردهای امضا دیجیتال در دنیا

بسیاری از صنایع به منظور یکپارچه کردن مستندات خود، حذف فرآیندهای وقت گیر کاغذبازی و بالا بردن امنیت معاملات خود در فضای آنلاین از امضا دیجیتال استفاده می کنند. این صنایع شامل:

1. دولت: بسیاری از دولت ها در دنیا امضا دیجیتال را برای بسیاری از فرآیندها پیاده سازی کرده اند. فرآیندهای مالیاتی، معاملات بین کسب و کارها و دولت (B2G)، تصویب قوانین جدید و مدیریت مستندات تنها گوشه ای از کاربردهای امضا دیجیتال است. دولت آمریکا یکی از پیشتازان استفاده از این تکنولوژی است که در مجلس سنا، تعیین بودجه و مباحث مربوط به قانون گذاری بهره می برد.
2. مراکز درمانی: استفاده از امضا دیجیتال در مراکز درمانی مطابق با قوانین و مراکز بیمه انجام می شود. مراکز درمانی برای تسهیل فرآیندهای مرتبط با مراقبت از بیمار، بالا بردن امنیت اطلاعات مربوط به بیماران و تجویز دارو برای بیماران از این تکنولوژی بهره می برند.
3. کسب و کارها و سازمان ها: کسب و کارها نیز به منظور حذف کاغذ و تسریع در انعقاد قراردادها از تکنولوژی امضا دیجیتال استفاده می کنند. همچنین تبادلات مالی و اطلاعات حساس مربوط به حسابرسی دلایل اصلی استفاده کسب و کارها و سازمان های بزرگ از تکنولوژی امضا دیجیتال است.
4. خدمات مالی و بانکی: در آمریکا خدماتی نظیر قراردادها، بانکداری الکترونیکی، اعطای تسهیلات، رهن و خدمات بیمه از امضا دیجیتال استفاده می کنند. آمریکا جزو اولین کشورهاست که با تعریف قوانین مرتبط با امضا دیجیتال توانسته فعالیت کسب و کارهای مرتبط به این حوزه را تسهیل نماید.

امضا دیجیتال در ایران

در ایران نیز با توجه به حساسیت قرارداد ها و اسناد حاوی اطلاعات مهم به منظور جلوگیری از نفوذ به سامانه ها و پیشگیری از جعل هویت، اسناد و مدارک در فضای مجازی، امضا دیجیتال یکی از بهترین راه‌کارها به شمار می‌رود. اما در ایران افراد به غیر از پر کردن فرم های احراز هویت، باید به صورت فیزیکی به یکی از مراکز پیش خوان دولت مراجعه کنند و در ابتدا باید مبلغ ۱۰۶ هزار تومان برای یک سال با استفاده محدود پرداخت کنند.

ایرادهایی که می توان به فرآیند گرفتن امضا دیجیتال در ایران داشت این است که:

• افراد برای احراز هویت همچنان نیازمند پر کردن فرم های مخصوص است. در حالی که می توان گفت یکی از نیازهایی که دنیا در حوزه امضا دیجیتال قدم برداشته است حذف فرآیندهایی است که شامل کاغذ است.
• احراز هویت حضوری که افراد باید به پیشخوان دولت مراجعه کنند. این کار باعث می شود تجربه کاربری به شدت پایین آمده و حتی فرآیند احراز هویت به درستی اتفاق نیافتد. چراکه خطای انسانی و همچنین تبانی باعث خواهد شد که اطلاعات هویتی فرد به درستی احراز نشود.
• همین فرآیند وقتگیر و هزینه بر باعث جلوگیری از مقیاس پذیری کسب و کارها خواهد شد. در صورتی که کسب و کارهای ارائه دهنده خدمات امضا دیجیتال می توانند از پلتفرم احراز هویت دیجیتال برای انجام فرآیند احراز هویت به صورت آنلاین استفاده کنند.
• افراد در ابتدا باید مقدار قابل توجهی هزینه کنند. یعنی اگر فردی بخواهد در طول یکسال یکبار از امضا دیجیتال استفاده کند باید تمامی هزینه یکسال را به صورت آبونمان پرداخت کند که هزینه سنگینی را به فرد متحمل خواهد کرد.

یوآیدی راهکار رونق امضا دیجیتال در ایران

پلتفرم دانش بنیان احراز هویت دیجیتال یوآیدی با استفاده از هوش مصنوعی و تکنولوژی های پیشرفته توانسته بستر مناسبی را فراهم آورد تا ارائه دهندگان خدمات امضا دیجیتال بتوانند به راحتی کاربران خود را احراز هویت کنند. با احراز هویت بایومتریک یوآیدی، علاوه بر بهبود تجربه کاربری، بسیاری از قراردادها سطح امنیتی بسیار بالاتری را نسبت به قراردادهای سنتی خواهند داشت. چراکه با احراز هویت طرف های مقابل، امضا هریک از افراد غیرقابل انکار خواهد بود و جعل و کلاهبرداری متن قراردادها میسر نخواهد بود.