احراز هویت دو عاملی ۲fa code چیست
احراز هویت دو عاملی (Two-Factor Authentication)، که در این مقاله از آن با عنوان ۲fa code یاد می‌کنیم، یک فرآیند امنیتی و یک روش احراز هویت دیجیتال است که برای تایید هویت کاربر و اعطای دسترسی به یک حساب کاربری یا سیستم، به دو روش یا عامل تایید مجزا نیاز دارد. به عبارت ساده‌تر، به جای اینکه فقط با وارد کردن رمز عبور خود وارد شوید، باید یک مدرک دیگر نیز برای اثبات اینکه واقعاً خودتان هستید، ارائه دهید.
انواع احراز هویت دو عاملی
قدرت ۲fa code در تنوع عوامل نهفته است. این عوامل معمولاً به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱. چیزی که می‌دانید (Knowledge Factor): این دسته شامل اطلاعاتی است که فقط شما باید از آن‌ها آگاه باشید. رایج‌ترین مثال‌ها عبارتند از رمز عبور (Password)، شماره شناسایی شخصی (PIN)، یا پاسخ به سوالات امنیتی.
۲. چیزی که دارید (Possession Factor): این عامل به یک شیء فیزیکی یا دیجیتالی اشاره دارد که در اختیار شماست. نمونه‌های آن شامل تلفن هوشمند شما (برای دریافت کدهای پیامکی یا استفاده از اپلیکیشن‌های احراز هویت)، یک توکن سخت‌افزاری، یا یک کارت هوشمند است.
۳. چیزی که هستید (Inherence Factor / Biometrics): این عامل بر اساس ویژگی‌های بیومتریک منحصر به فرد شما عمل می‌کند. اثر انگشت، اسکن چهره، تشخیص صدا، یا اسکن شبکیه چشم همگی در این دسته قرار می‌گیرند.
نکته بسیار مهم این است که برای این که یک سیستم به عنوان احراز هویت دو عاملی واقعی (true 2FA) شناخته شود، باید از دو عامل از دسته‌های مختلف استفاده کند. به عنوان مثال، استفاده از یک رمز عبور (دانشی) و یک سوال امنیتی دیگر (همچنین دانشی)، احراز هویت دو عاملی محسوب نمی‌شود، بلکه نوعی تایید دو مرحله‌ای (two-step verification) است که امنیت کمتری نسبت به۲FA واقعی ارائه می‌دهد، زیرا هر دو عامل از یک جنس هستند و ممکن است با روش‌های مشابهی به خطر بیفتند.
تفاوت ۲FA با MFA
لازم به ذکر است که ۲fa code یک نوع خاص از احراز هویت چند عاملی (Multi-Factor Authentication) یا MFA است. MFA به هر روش احراز هویتی اطلاق می‌شود که به بیش از یک عامل تایید نیاز دارد، که این می‌تواند دو یا چند عامل باشد. در واقع، ۲FA رایج‌ترین شکل MFA است. این تمایز نشان می‌دهد که امنیت تنها با یک عامل (رمز عبور) حاصل نمی‌شود و برای مقابله با تهدیدات مدرن، نیاز به لایه‌های متعدد و متنوعی از تایید هویت است. این اصل “تنوع عامل”(factor diversity) است که سنگ بنای استحکام ۲FA را تشکیل می‌دهد؛ زیرا برای نفوذ به سیستم، مهاجم نه تنها باید یک عامل (مثلاً رمز عبور) را به دست آورد، بلکه باید عامل دوم از یک دسته کاملاً متفاوت (مثلاً یک دستگاه فیزیکی یا یک ویژگی بیومتریک) را نیز دور بزند یا به سرقت ببرد، که این امر به طور قابل توجهی پیچیدگی و هزینه حمله را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، ۲FA به عنوان یک عنصر بنیادی در مدل‌های امنیتی Zero Trust (اعتماد صفر) شناخته می‌شود. مدل Zero Trust بر این اصل استوار است که “هرگز اعتماد نکن، همیشه تایید کن”، به این معنی که هر درخواست دسترسی، صرف نظر از مبدأ آن (داخلی یا خارجی شبکه)، باید به طور کامل احراز هویت و مجاز شمرده شود. ۲FA با ارائه تایید هویت قوی‌تر نسبت به رمزهای عبور به تنهایی، نقش حیاتی در مرحله “تایید” این مدل ایفا می‌کند و نشان‌دهنده گامی به سوی یک معماری امنیتی کلی مدرن‌تر و مقاوم‌تر است.
مقاله پیشنهادی: احراز هویت چندعاملی یا mfa چیست
تفاوت کلیدی ۲fa code با رمز عبور سنتی
همانطور که پیشتر اشاره شد، رمزهای عبور سنتی، با وجود اهمیتشان، دارای آسیب‌پذیری‌های ذاتی هستند. آن‌ها می‌توانند به راحتی حدس زده شوند (به خصوص اگر ساده باشند)، از طریق حملات فیشینگ یا بدافزارها به سرقت بروند، یا با استفاده از تکنیک‌های شکستن رمز عبور (password cracking) در مدت زمان کوتاهی هک شوند. در واقع، رمزهای عبور به عنوان پایه‌ای‌ترین شکل احراز هویت، امنیت بسیار محدودی را ارائه می‌دهند.
تفاوت اصلی ۲fa code با رمز عبور سنتی در ایجاد یک سد دفاعی دوم و مستقل است. حتی اگر یک مهاجم موفق به دست آوردن رمز عبور شما شود (مثلاً از طریق یک نشت اطلاعاتی یا یک حمله فیشینگ موفق)، بدون دسترسی به عامل دوم تایید، نمی‌تواند وارد حساب شما شود. به عبارت دیگر، با فعال بودن ۲FA، رمز عبور به تنهایی بی‌فایده خواهد بود. این یک جهش بزرگ در سطح امنیت است؛ سیستم‌های تک عاملی (Single-Factor Authentication یاSFA ) که تنها بر رمز عبور تکیه دارند، دارای یک نقطه شکست واحد هستند. اما ۲FA با الزام به تایید دوگانه و مستقل، این نقطه ضعف را برطرف می‌کند. شکستن یک سیستم احراز هویت دو عاملی بسیار دشوارتر و در برخی موارد تقریباً غیرممکن است، در حالی که شکستن رمزهای عبور به مراتب آسان‌تر است.
مقاله پیشنهادی: احراز هویت چیست
انواع کدهای ۲FA
عامل دوم در فرآیند احراز هویت دو عاملی می‌تواند به اشکال مختلفی ارائه شود. در ادامه به معرفی رایج‌ترین انواع ۲fa code می‌پردازیم:
کدهای پیامکی (SMS Codes): در این نوع احراز هویت دو عاملی، یک کد یکبار مصرف از طریق پیامک به تلفن همراه ثبت‌شده کاربر ارسال می‌شود.
کدهای اپلیکیشن احراز هویت (Authenticator App Codes): اپلیکیشن‌هایی مانند Google Authenticator یا Authy کدهای یکبار مصرف مبتنی بر زمان (TOTP) یا مبتنی بر شمارنده (HOTP) تولید می‌کنند.
کدهای ایمیلی یا لینک‌های تایید (Email Codes/Links): یک کد یا لینک تایید به آدرس ایمیل کاربر ارسال می‌شود.
توکن‌های سخت‌افزاری (Hardware Tokens): دستگاه‌های فیزیکی کوچکی که کدهای یکبار مصرف تولید می‌کنند یا با اتصال به دستگاه، هویت کاربر را تایید می‌کنند.
هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند که انتخاب مناسب‌ترین گزینه به نیازها و سطح ریسک‌پذیری کاربر بستگی دارد.
احراز هویت دو عاملی (۲fa code) چگونه کار می‌کند؟
درک چگونگی عملکرد احراز هویت دو عاملی به کاربران کمک می‌کند تا اهمیت و اثربخشی آن را بهتر درک کنند. این فرآیند، هرچند ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسد، اما در عمل بسیار ساده و سریع است.
فرآیند ورود به یک حساب کاربری با استفاده از ۲fa code معمولاً شامل مراحل زیر است:
مرحله اول – وارد کردن نام کاربری و رمز عبور: کاربر ابتدا نام کاربری و رمز عبور خود را (عامل اول – چیزی که می‌داند) در صفحه ورود سرویس مورد نظر وارد می‌کند.
مرحله دوم – تایید رمز عبور توسط سرور: سرور سرویس‌دهنده، رمز عبور وارد شده را با اطلاعات ذخیره شده در پایگاه داده خود مقایسه می‌کند. اگر رمز عبور صحیح باشد، فرآیند به مرحله بعدی، یعنی درخواست عامل دوم، منتقل می‌شود.
مرحله سوم – فعال‌سازی و ارسال عامل دوم: در این مرحله، مکانیزم عامل دوم فعال می‌شود. با توجه به روش ۲FA انتخاب شده توسط کاربر، این عامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ارسال یک پیامک حاوی کد یکبار مصرف (OTP) به شماره تلفن همراه کاربر.
- نمایش یک اعلان (prompt) در اپلیکیشن احراز هویت روی تلفن هوشمند کاربر.
- تولید یک کد یکبار مصرف مبتنی بر زمان (TOTP) توسط اپلیکیشن احراز هویت.
- درخواست از کاربر برای اتصال یا لمس یک کلید امنیتی سخت‌افزاری.
یکی از ویژگی‌های امنیتی حیاتی بسیاری از این کدهای یکبار مصرف، به ویژه OTP ها، “زمان‌محور” بودن آن‌ها است. این کدها معمولاً برای مدت زمان کوتاهی، مثلاً ۳۰ تا ۶۰ ثانیه، معتبر هستند و پس از آن منقضی می‌شوند. این محدودیت زمانی، فرصت مهاجم را برای رهگیری و استفاده از یک کد دزدیده شده به شدت کاهش می‌دهد. حتی اگر یک کد از طریق فیشینگ به دست آید، به سرعت بی‌فایده می‌شود. بنابراین، جنبه “زمانی” عامل دوم، یک مکانیزم دفاعی کلیدی در برابر حملات بازپخش (replay attacks) و سایر تهدیداتی است که سعی در ضبط و استفاده مجدد از اعتبارنامه‌های احراز هویت دارند.
مرحله چهارم – ارائه عامل دوم توسط کاربر: کاربر کد دریافت شده را وارد می‌کند، اعلان را تایید می‌کند، یا کلید سخت‌افزاری خود را لمس یا متصل می‌کند.
مرحله پنجم – تایید عامل دوم و اعطای دسترسی: سرور، عامل دوم ارائه شده توسط کاربر را تایید می‌کند. اگر هر دو عامل (رمز عبور و ۲fa code) صحیح باشند، هویت کاربر تایید و دسترسی به حساب کاربری یا سرویس مورد نظر اعطا می‌شود.
تجربه ورود امن به Gmail یا Instagram با ۲fa code
برای درک بهتر این فرآیند، بیایید نگاهی به تجربه ورود با ۲fa code در دو سرویس محبوب، یعنی Gmail و Instagram، بیندازیم:
ورود به Gmail با ۲fa code :
فرض کنید شما احراز هویت دو عاملی را برای حساب Google خود فعال کرده‌اید.
۱. به صفحه ورود Gmail (mail.google.com) مراجعه و آدرس ایمیل و رمز عبور خود را وارد می‌کنید.
۲. پس از تایید رمز عبور ثابت و همیشگی‌تان، Google از شما درخواست عامل دوم را می‌کند. این عامل می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
Google Prompts: یک اعلان روی تلفن هوشمند معتمد شما (که قبلاً به حساب Google متصل شده) ظاهر می‌شود و می‌پرسد: “آیا شما در حال تلاش برای ورود هستید؟”. با لمس گزینه “بله” (Yes)، ورود تایید می‌شود. این روش توسط گوگل به دلیل سهولت و امنیت بیشتر در برابر حملات مبتنی بر شماره تلفن توصیه می‌شود.
کد از اپلیکیشن Google Authenticator: شما اپلیکیشن Google Authenticator را روی تلفن خود باز می‌کنید و کد ۶ رقمی نمایش داده شده برای حساب Google خود را در صفحه ورود، وارد می‌کنید.
کد پیامکی یا تماس صوتی: یک کد ۶ رقمی از طریق پیامک یا تماس صوتی به شماره تلفن ثبت شده شما ارسال می‌شود و شما آن را وارد می‌کنید.
کلید امنیتی سخت‌افزاری: اگر از کلید امنیتی استفاده می‌کنید، آن را به پورت USB کامپیوتر خود متصل و (در صورت نیاز) لمس می‌کنید.
۳. پس از ارائه موفقیت‌آمیز عامل دوم، شما وارد حساب Gmail خود می‌شوید.
بسیاری از سرویس‌ها، از جمله گوگل، امکان تعریف “دستگاه‌های معتمد” (Trusted Devices) را فراهم می‌کنند. این ویژگی به کاربران اجازه می‌دهد تا پس از یک بار ورود موفق با ۲FA از یک دستگاه خاص، آن دستگاه را به عنوان “معتمد” علامت‌گذاری کنند. در نتیجه، در ورودهای بعدی از همان دستگاه، دیگر نیازی به وارد کردن عامل دوم نخواهد بود، که این امر راحتی کاربر را افزایش می‌دهد. با این حال، این راحتی با یک ملاحظه امنیتی همراه است: اگر یک دستگاه معتمد به خطر بیفتد یا به دست فرد دیگری بیفتد، حفاظت۲FA برای ورودهای بعدی از آن دستگاه خاص دور زده می‌شود (اگرچه برقراری اعتماد اولیه همچنان به ۲FA نیاز دارد). این نشان‌دهنده یک تبادل بین امنیت و راحتی است و بر اهمیت حفظ امنیت فیزیکی و دیجیتالی دستگاه‌هایی که به عنوان “معتمد” علامت‌گذاری می‌شوند و همچنین ضرورت ابطال دسترسی دستگاه‌های قدیمی یا گم‌شده تاکید می‌کند.
ورود به Instagram با ۲fa code:
اگر احراز هویت دو عاملی را برای حساب Instagram خود فعال کرده باشید:
۱. اپلیکیشن Instagram را باز و نام کاربری و رمز عبور خود را وارد می‌کنید.
۲. پس از تایید رمز عبور، Instagram از شما درخواست عامل دوم را می‌کند، که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کد از اپلیکیشن احراز هویت: مانند Google Authenticator یا Duo Mobile. شما کد نمایش داده شده در اپلیکیشن را در Instagram وارد می‌کنید. اینستاگرام این روش را توصیه می‌کند.
- کد پیامکی: یک کد به شماره تلفن همراه شما ارسال می‌شود و آن را در اپلیکیشن وارد می‌کنید.
- کد از طریق WhatsApp: اگر این گزینه را فعال کرده باشید، کد از طریق WhatsApp برای شما ارسال می‌شود (نیازمند فعال‌سازی اولیه).
۳. با وارد کردن کد صحیح، به حساب Instagram خود دسترسی پیدا می‌کنید.
این مثال‌ها نشان می‌دهند که ۲fa code چگونه یک لایه امنیتی اضافی و حیاتی را بدون ایجاد پیچیدگی زیاد برای کاربر، فراهم می‌کند.
مزایای استفاده از ۲fa code برای امنیت شما
فعال‌سازی و استفاده از احراز هویت دو عاملی (۲fa code) مزایای قابل توجهی برای امنیت حساب‌های آنلاین و حفاظت از اطلاعات شخصی شما به همراه دارد. این مزایا نه تنها برای کاربران فردی، بلکه برای کسب‌وکارها و ارائه‌دهندگان خدمات نیز بسیار حائز اهمیت است.
۱. امنیت بیشتر:
احراز هویت دو مرحله‌ای یک لایه امنیتی اضافی به حساب‌های کاربری شما اضافه می‌کند. این بدان معناست که حتی اگر کسی رمز عبور شما را بداند، باز هم به عامل دوم (مانند کد ارسال شده به تلفن همراه شما) برای ورود به حساب کاربری‌تان نیاز دارد.
۲. کاهش ریسک هک:
با فعال‌سازی ۲FA، حتی اگر رمز عبور شما به سرقت برود، مهاجم بدون عامل دوم نمی‌تواند وارد حساب شود. این امر به ویژه در دنیای امروز که نشت اطلاعات و حملات سایبری رایج شده‌اند، بسیار مهم است.۲FA به‌عنوان یک مانع اضافی عمل می‌کند و از دسترسی غیرمجاز به حساب‌های شما جلوگیری می‌کند، حتی اگر رمز عبور شما به خطر بیفتد.
۳. جلب اعتماد کاربران:
ارائه ۲fa code نشان‌دهنده تعهد به حفظ امنیت و حریم خصوصی کاربران است و می‌تواند به ایجاد و تقویت اعتماد کاربران کمک کند. در محیط رقابتی امروز، به ویژه برای کسب‌وکارهایی که با اطلاعات حساس مشتریان سروکار دارند، جلب و حفظ اعتماد مشتری از اهمیت بالایی برخوردار است. ارائه یک راهکار امنیتی قوی مانند ۲fa code می‌تواند به کاربران اطمینان دهد که اطلاعات آن‌ها در امان است.
۴. حفاظت از داده‌های حساس:
۲fa code نقش حیاتی در محافظت از اطلاعات شخصی و مالی در برابر دسترسی‌های غیرمجاز ایفا می‌کند. حساب‌های آنلاین ما معمولاً حاوی اطلاعات حساسی مانند اطلاعات شناسایی شخصی، جزئیات مالی و سوابق پزشکی هستند. احراز هویت دو عاملی با جلوگیری از دسترسی غیرمجاز، به محافظت از این اطلاعات در برابر سوء استفاده و سرقت کمک می‌کند.
۵. هشدار اولیه:
دریافت غیرمنتظره کد ۲fa می‌تواند نشانه‌ای از لو رفتن رمز عبور باشد و امکان اقدام فوری را فراهم می‌کند. اگر یک کد دو عاملی دریافت کردید که انتظارش را نداشتید، این یک نشانه قوی است که رمز عبور شما ممکن است در معرض خطر باشد. در این صورت، باید فوراً رمز عبور خود را تغییر دهید و اقدامات امنیتی بیشتری را برای محافظت از حساب‌های خود انجام دهید.
۶. مدیریت گذرواژه‌ها:
سیستم ۲FA مشکلات امنیتی ناشی از استفاده از رمزهای عبور ساده یا تکراری را به خوبی حل می‌کند. با فعال کردن ۲FA، شما می‌توانید از رمزهای عبور قوی‌تر و منحصربه‌فردتر استفاده کنید، زیرا برای ورود به حساب خود به یک عامل دوم نیاز دارید. این امر خطر هک شدن حساب‌های شما را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
۷. جلوگیری از حملات فیشینگ:
اگر۲FA فعال باشد، دانستن رمز عبور به تنهایی برای ورود کافی نخواهد بود. حملات فیشینگ تلاش می‌کنند تا شما را فریب دهند و رمز عبور خود را وارد یک وب‌سایت جعلی کنید. با این حال، حتی اگر فریب بخورید و رمز عبور خود را وارد کنید، مهاجم بدون دسترسی به عامل دوم شما (مانند کد ارسال شده به تلفن همراه شما) نمی‌تواند وارد حساب شما شود.
۸. محافظت در برابر حملات بروت فورس:
وجود یک عامل تایید دوم، حمله هکرها را بی‌اثر می‌کند. حملات بروت فورس تلاش می‌کنند تا با امتحان کردن ترکیبات مختلف رمز عبور، وارد حساب شما شوند.۲FA با اضافه کردن یک لایه امنیتی اضافی، این نوع حملات را بسیار دشوارتر می‌کند.
۹. کاهش هزینه‌های ناشی از حملات سایبری:
با استفاده از ۲FA، خطرات ناشی از نفوذ به حساب‌های کاربری تا حد زیادی کاهش می‌یابند. حملات سایبری می‌توانند منجر به خسارات مالی قابل توجهی شوند، از جمله از دست دادن اطلاعات، هزینه‌های بازیابی و جریمه‌های قانونی. ۲FA با جلوگیری از این حملات، می‌تواند به شما در صرفه‌جویی در هزینه‌ها کمک کند.
روش‌های متنوع احراز هویت دو عاملی
همانطور که پیشتر اشاره شد، عامل دوم در احراز هویت دو عاملی می‌تواند به روش‌های مختلفی پیاده‌سازی شود. هر یک از این روش‌ها دارای مزایا، معایب، سطح امنیت و نیازمندی‌های خاص خود هستند. درک این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند تا بهترین و مناسب‌ترین گزینه را برای نیازهای امنیتی خود انتخاب کنید.
۱. اپلیکیشن‌های احراز هویت (Authenticator Apps):
اپلیکیشن‌های احراز هویت مانند Google Authenticator و Authy، برنامه‌هایی هستند که روی تلفن هوشمند یا سایر دستگاه‌های شما نصب می‌شوند و کدهای یکبار مصرف تولید می‌کنند. این کدها معمولاً از نوع “کد یکبار مصرف مبتنی بر زمان” (Time-based One-Time Password یا TOTP) هستند، به این معنی که هر ۳۰ تا ۶۰ ثانیه یک کد جدید تولید و نمایش داده می‌شود. برای راه‌اندازی، معمولاً یک QR Code نمایش‌داده‌شده توسط سرویس آنلاین را با اپلیکیشن اسکن می‌کنید یا یک کلید مخفی را به صورت دستی وارد می‌کنید.
مزایا:
- امنیت بالا
- عملکرد آفلاین
- پشتیبانی گسترده توسط تعداد زیادی از سرویس‌های آنلاین
معایب:
- نیاز به در اختیار داشتن یک دستگاه (تلفن هوشمند یا دستگاه سازگار دیگر)
- ریسک از دست دادن دستگاه
مثال‌ها: Google Authenticator، Authy، Microsoft Authenticator، Duo Mobile، ۲Stable Authenticator.
۲. کدهای پیامکی (SMS Codes):
در این روش، پس از وارد کردن رمز عبور، یک کد یکبار مصرف از طریق پیامک (SMS) به شماره تلفن همراه ثبت شده کاربر ارسال می‌شود. کاربر باید این کد را برای تکمیل فرآیند ورود وارد کند.
مزایا:
- راحتی و در دسترس بودن
- پیاده‌سازی ساده
معایب:
- آسیب‌پذیری‌های امنیتی مانند تعویض سیم‌کارت، رهگیری پیامک و فیشینگ
- وابستگی به شبکه تلفن همراه
- امنیت کمتر نسبت به اپلیکیشن‌های احراز هویت و کلیدهای سخت‌افزاری
۳. لینک یا کد از طریق ایمیل:
در این روش، یک کد یکبار مصرف یا یک لینک تایید منحصر به فرد به آدرس ایمیل ثبت شده کاربر ارسال می‌شود. کاربر با وارد کردن کد یا کلیک بر روی لینک، هویت خود را تایید می‌کند.
مزایا:
- پیاده‌سازی و استفاده آسان
معایب:
- وابستگی به امنیت ایمیل
- آسیب‌پذیری در برابر فیشینگ ایمیل
- امنیت نسبتاً پایین
۴. کلیدهای امنیتی سخت‌افزاری:
کلیدهای امنیتی سخت‌افزاری (Hardware Security Keys) مانند YubiKey، دستگاه‌های فیزیکی کوچکی هستند (معمولاً به شکل USB یا با قابلیت NFC یا Bluetooth) که به عنوان عامل دوم تایید هویت عمل می‌کنند. این کلیدها معمولاً از پروتکل‌های امنی مانند FIDO2/WebAuthn استفاده می‌کنند. برای احراز هویت، کاربر کلید را به دستگاه خود متصل می‌کند و (در صورت نیاز) دکمه‌ای روی آن را فشار می‌دهد یا آن را به دستگاه نزدیک می‌کند.
مزایا:
- امنیت بسیار بالا
- راحتی در استفاده (پس از راه‌اندازی)
معایب:
- هزینه (این کلیدها باید خریداری شوند)
- نیاز به حمل فیزیکی
- ریسک گم شدن
- پشتیبانی محدودتر
مثال‌ها: YubiKey،Google Titan Key
۵. احراز هویت بیومتریک:
احراز هویت بیومتریک از ویژگی‌های فیزیکی منحصربه‌فرد کاربر، مانند اثر انگشت یا الگوی چهره، برای تایید هویت استفاده می‌کند. این روش معمولاً به عنوان راهی برای باز کردن قفل دستگاه (تلفن هوشمند، لپ‌تاپ) یا برای تایید دسترسی به اپلیکیشن‌های خاص (از جمله اپلیکیشن‌های احراز هویت یا اپلیکیشن‌های بانکی) به کار می‌رود. در زمینه ۲FA، بیومتریک می‌تواند به چند صورت نقش ایفا کند:
به عنوان روشی برای باز کردن قفل اپلیکیشن احراز هویتی که سپس کد TOTP را ارائه می‌دهد.
به عنوان بخشی از پروتکل‌هایی مانند WebAuthn که در آن، پس از وارد کردن رمز عبور، تایید بیومتریک روی دستگاه به عنوان عامل دوم عمل می‌کند.
مزایا:
- راحتی و سرعت در ورود
- منحصر به فرد بودن
معایب:
- ریسک در صورت نقض داده‌های بیومتریک
- متفاوت بودن کیفیت سنسورها
- امکان دور زدن ( Spoofing – اگرچه دشوار است، اما با تکنیک‌های پیشرفته، امکان دور زدن برخی سیستم‌های بیومتریک وجود دارد)
- وابستگی به دستگاه دارای قابلیت‌های بیومتریک
مقایسه روش‌های مختلف احراز هویت دو عاملی
چگونه احراز هویت دو عاملی را فعال کنیم؟
اکنون که با مفهوم، عملکرد و انواع ۲fa code آشنا شدیم، بیایید به نحوه فعال‌سازی آن در برخی از پراستفاده‌ترین سرویس‌های آنلاین بپردازیم. فرآیند فعال‌سازی در اکثر سرویس‌ها مشابه است و معمولاً شامل انتخاب روش ۲FA، تایید آن (مثلاً با اسکن QR Code یا وارد کردن شماره تلفن) و سپس ذخیره کدهای پشتیبان می‌شود.
۱. فعال‌سازی کد دو عاملی در گوگل:
امنیت حساب Google شما بسیار حیاتی است، زیرا به سرویس‌های متعددی مانند Gmail، Google Drive، Google Photos و YouTube دسترسی می‌دهد. برای فعال‌سازی ۲fa code در گوگل، مراحل زیر را طی کنید:
۱. به حساب Google خود وارد شوید (myaccount.google.com).
۲. در منوی سمت چپ (یا بالا، با توجه به نمایشگر)، گزینه Security (امنیت) را انتخاب کنید.
۳. در بخش “How you sign in to Google” (نحوه ورود شما به Google)، روی۲-Step Verification (تایید دو مرحله‌ای) کلیک کنید.
۴. روی دکمه Get Started (شروع به کار) کلیک کنید و در صورت نیاز، مجدداً رمز عبور خود را وارد کنید.
۵. Google چندین گزینه برای عامل دوم به شما پیشنهاد می‌دهد:
Google Prompts (اعلان‌های Google): این روش توسط Google توصیه می‌شود. اعلان‌هایی روی تلفن‌های هوشمند اندرویدی متصل به حساب شما یا آیفون‌هایی که اپلیکیشن‌های Google (مانند Gmail یا Google app) روی آن‌ها نصب و به حساب شما متصل است، ارسال می‌شود. برای فعال‌سازی، شماره تلفن خود را (در صورت درخواست) وارد و دستورالعمل‌ها را دنبال کنید.
Authenticator app (اپلیکیشن احراز هویت): می‌توانید از اپلیکیشنی مانند Google Authenticator یا Authy استفاده کنید. گزینه “Authenticator app” را انتخاب کنید، سپس “Set up authenticator” را بزنید. یک QR Code نمایش داده می‌شود که باید آن را با اپلیکیشن احراز هویت خود اسکن کنید. سپس کد ۶ رقمی تولید شده توسط اپلیکیشن را برای تایید وارد کنید.
Text message or voice call (پیامک یا تماس صوتی): می‌توانید کدهای تایید را از طریق پیامک یا تماس صوتی دریافت کنید. شماره تلفن خود را وارد و روش دریافت (پیامک یا تماس) را انتخاب کنید. کد دریافت شده را برای تایید وارد کنید.
Security Keys (کلیدهای امنیتی): اگر کلید امنیتی سخت‌افزاری دارید، می‌توانید آن را به حساب خود اضافه کنید.
۶. پس از انتخاب و راه‌اندازی روش اصلی، Google از شما می‌خواهد Backup codes (کدهای پشتیبان) را ذخیره کنید. این کدها بسیار مهم هستند، آن‌ها را دانلود و در مکانی امن نگهداری کنید. همچنین می‌توانید گزینه‌های پشتیبان دیگری مانند شماره تلفن پشتیبان را نیز اضافه کنید.
۷. در نهایت، روی Turn On (فعال کردن) کلیک کنید تا تایید دو مرحله‌ای برای حساب Google شما فعال شود.
۲. فعال‌سازی ۲fa code در Instagram:
اینستاگرام نیز امکان فعال‌سازی احراز هویت دو عاملی را برای افزایش امنیت حساب شما فراهم می‌کند.
۱. اپلیکیشن Instagram را باز کنید و به پروفایل خود بروید (با لمس عکس پروفایل خود در پایین سمت راست).
۲. روی آیکون منو (سه خط افقی) در بالا سمت راست ضربه بزنید.
۳. به مسیر Accounts Center (مرکز حساب‌ها) بروید، سپس Password and security (گذرواژه و امنیت) را انتخاب کنید.
۴. روی Two-factor authentication (احراز هویت دو عاملی) بزنید و حساب اینستاگرام مورد نظر خود را انتخاب کنید.
۵. اینستاگرام سه روش امنیتی را به شما پیشنهاد می‌دهد:
Authentication app (Recommended) (اپلیکیشن احراز هویت – توصیه شده): این روش توسط اینستاگرام توصیه می‌شود. روی این گزینه بزنید. اینستاگرام یک کلید راه‌اندازی (setup key) یا یک QR Code به شما نمایش می‌دهد.
اپلیکیشن احراز هویت خود (مانند Google Authenticator یا Authy) را باز کنید.
یک حساب جدید اضافه کنید (معمولاً با اسکن QR Code یا وارد کردن دستی کلید راه‌اندازی).
پس از اضافه شدن حساب به اپلیکیشن، به اینستاگرام بازگردید و رویNext (بعدی) ضربه بزنید.
کد ۶ رقمی تولید شده توسط اپلیکیشن احراز هویت خود را وارد کرده و روی Next (بعدی) بزنید.
Text message (SMS) (پیامک): اگر این روش را انتخاب کنید، باید شماره تلفن همراه خود را وارد (یا تایید) کنید. یک کد از طریق پیامک برای شما ارسال می‌شود که باید آن را برای فعال‌سازی وارد کنید.
WhatsApp: برای استفاده از این روش، ابتدا باید روش پیامکی را فعال کرده باشید. سپس می‌توانید WhatsApp را نیز به عنوان روش دریافت کد فعال کنید.
۶. پس از فعال‌سازی، اینستاگرام Recovery Codes (کدهای بازیابی) را به شما نمایش می‌دهد. حتماً از این کدها اسکرین‌شات بگیرید یا آن‌ها را یادداشت کنید و در مکانی امن نگه‌دارید. این کدها برای ورود در صورتی که به روش اصلی ۲FA خود دسترسی نداشته باشید، ضروری هستند.
۷. روی Done (انجام شد) بزنید.
۳. فعال‌سازی ۲fa code در Facebook:
فیسبوک نیز گزینه‌های متنوعی برای احراز هویت دو عاملی ارائه می‌دهد.
۱. به حساب فیسبوک خود وارد شوید.
۲. روی فلش رو به پایین در بالا سمت راست کلیک کنید و به Settings & privacy (تنظیمات و حریم خصوصی) بروید، سپسSettings (تنظیمات) را انتخاب کنید.
۳. در منوی سمت چپ، Security and login (امنیت و ورود به سیستم) را انتخاب کنید.
۴. به پایین اسکرول کنید تا به بخش Two-factor authentication (احراز هویت دو عاملی) برسید و روی Edit (ویرایش) در کنار “Use two-factor authentication” کلیک کنید.
۵. فیسبوک چندین روش را پیشنهاد می‌دهد:
Authentication app (اپلیکیشن احراز هویت): روی Use Authenticator App کلیک کنید. فیسبوک QR Code و یک کلید متنی نمایش می‌دهد.
اپلیکیشن احراز هویت خود را باز کنید و حساب فیسبوک را با اسکن QR Code یا وارد کردن کلید اضافه کنید.
کد ۶ رقمی تولید شده توسط اپلیکیشن را در فیسبوک وارد و روی Continue (ادامه) کلیک کنید.
Text message (SMS) (پیامک): شماره تلفن خود را اضافه یا تایید کنید و کد دریافت شده از طریق پیامک را وارد نمایید.
Security key (کلید امنیتی): می‌توانید از کلید امنیتی سخت‌افزاری نیز استفاده کنید.
۶. پس از فعال‌سازی، فیسبوک به شما Recovery Codes (کدهای بازیابی) ارائه می‌دهد. این کدها را حتماً ذخیره کنید. شما همچنین می‌توانید روش‌های پشتیبان دیگری را نیز تنظیم کنید.
۷. روی Done (انجام شد) کلیک کنید.
۴. فعال‌سازی ۲fa code در صرافی‌های رمزارز :
امنیت در صرافی‌های رمزارز به دلیل ماهیت دارایی‌های دیجیتال و مالی، از اهمیت فوق‌العاده بالایی برخوردار است. فعال‌سازی ۲fa code در این پلتفرم‌ها یک ضرورت مطلق است.
به عنوان مثال، برای فعال‌سازی احراز هویت دوعاملی در صرافی Binance (با استفاده از Google Authenticator یا Binance Authenticator):
۱. به حساب Binance خود وارد شوید.
۲. به بخش پروفایل خود بروید (معمولاً با کلیک روی آیکون پروفایل در بالا سمت راست) و گزینه Security (امنیت) را انتخاب کنید.
۳. در بخش ۲FA، گزینه مربوط به Binance/Google Authenticator را پیدا و روی Enable (فعال کردن) کلیک کنید.
۴. Binance شما را در فرآیند دانلود و نصب اپلیکیشن راهنمایی می‌کند (اگر قبلاً نصب نکرده‌اید).
۵. یک QR Code و یک کلید راه‌اندازی به شما نمایش داده می‌شود. اپلیکیشن احراز هویت خود را باز کنید، حساب جدیدی با اسکن کد QR یا وارد کردن کلید اضافه کنید.
۶. کدهای پشتیبان ارائه شده توسط Binance را با دقت یادداشت و در مکانی بسیار امن نگهداری کنید. این کدها برای بازیابی حساب شما در صورت از دست دادن دسترسی به اپلیکیشن احراز هویت حیاتی هستند.
۷. در مرحله بعد، Binance از شما می‌خواهد که رمز عبور ورود خود و کد ۶ رقمی تولید شده توسط اپلیکیشن احراز هویت را وارد کنید. همچنین ممکن است نیاز به وارد کردن یک کد تایید ارسال شده به ایمیل شما نیز باشد (به عنوان یک لایه تایید اضافی در هنگام راه‌اندازی).
۸. پس از وارد کردن صحیح تمام اطلاعات، ۲FA برای حساب Binance شما فعال می‌شود.
نکات طلایی و ضروری هنگام استفاده از ۲fa code
فعال‌سازی ۲fa code یک گام بزرگ برای افزایش امنیت آنلاین شماست، اما برای بهره‌مندی حداکثری از این لایه امنیتی و جلوگیری از مشکلات احتمالی، رعایت برخی نکات ضروری است.
پشتیبان‌گیری از کدهای بازیابی: کدهای بازیابی یکبار مصرف، کلید نجات شما در صورت از دست دادن دسترسی به عامل دوم هستند. آن‌ها را چاپ کنید یا در یک اپلیکیشن امن مدیریت پسورد ذخیره کنید و هرگز به صورت دیجیتال ناامن نگهداری نکنید.
مدیریت ریسک گم شدن دستگاه یا سیم‌کارت: در صورت گم شدن تلفن همراه یا سیم‌کارت، فوراً از کدهای بازیابی استفاده کرده، با پشتیبانی سرویس تماس بگیرید و سیم‌کارت را مسدود کنید تا از سوءاستفاده جلوگیری شود. اپلیکیشن‌هایی مانند Authy قابلیت پشتیبان‌گیری ابری دارند که بازیابی را آسان‌تر می‌کند.
امنیت بالاتر اپلیکیشن‌های احراز هویت نسبت به پیامک: پیامک‌ها به دلیل آسیب‌پذیری‌هایی مانند SIM Swapping و رهگیری ناامن، کمتر ایمن‌اند. اپلیکیشن‌های احراز هویت، کدها را به صورت محلی و بدون وابستگی به شماره تلفن تولید می‌کنند و در برابر حملات رایج مقاوم‌ترند. بنابراین، توصیه می‌شود تا حد امکان از اپلیکیشن‌ها به جای پیامک استفاده کنید.
مقاله پیشنهادی: احراز هویت پیامکی و سیم کارت چیست
حفظ امنیت کلی: فعال‌سازی ۲FA کافی نیست؛ امنیت دستگاه‌ها، حساب ایمیل و کدهای بازیابی نیز باید حفظ شود تا از نفوذ و سوءاستفاده جلوگیری شود. رعایت این نکات به بهبود بهداشت امنیتی شما کمک می‌کند و از مشکلات احتمالی پیشگیری می‌کند.
سوالات متداول
۲fa code یک کد یکبار مصرف و زمان‌دار است که پس از وارد کردن رمز عبور، برای تایید هویت به شما ارسال می‌شود. این کد یک لایه امنیتی دوم و قدرتمند برای حساب شماست.
بله، فعال‌سازی این روش برای تمام حساب‌های مهم، به خصوص حساب‌های مالی و ایمیل، برای جلوگیری از هک شدن و سرقت اطلاعات اکیداً توصیه می‌شود.
باید از “کدهای بازیابی” (Recovery Codes) که هنگام فعال‌سازی ذخیره کرده‌اید، برای ورود به حساب خود استفاده کنید. همیشه این کدها را در مکانی امن و جدا از گوشی خود نگه دارید.
اپلیکیشن‌هایی مانند Google Authenticator، Microsoft Authenticator و Authy از بهترین و امن‌ترین گزینه‌ها هستند. Authy به دلیل قابلیت پشتیبان‌گیری ابری، انتخابی بسیار محبوب است.
