مرگ، مصدومیت‌هایی مانند شکستگی دست و پا، بروز حوادث خطرناک مانند افتادن از داربست یا هرگونه آسیب دیگر از جمله حوادثی است که هر ساله جان بسیاری از کارگران را تهدید می‌کند یا باعث آسیب‌دیدگی و از کارافتادگی آن‌ها می‌شود. حوادث ناشی از کار در قانون کار ایران اهمیت بسیاری دارند و طبق قوانین کارفرما وظیفه حفاظت از کارگر را قبل و پس از حوادث دارد. آیا با مسئولیت کیفری کارفرما پیش و بعد از حوادث ناشی از کار آشنایی دارید؟ وظایف کارفرما در قبال آسیب‌های ناشی از کار چیست؟ با ما در این مطلب همراه باشید تا به طور کامل به موضوع مسئولیت‌های قانونی و کیفری کارفرما در قبال حوادث ناشی از کار برای کارگر بپردازیم.
مختصری درباره تعریف حوادث ناشی از کار
حادثه ناشی از کار یا حوادثی که حین کار اتفاق می‌افتند یک «آسیب یا صدمه در جریان کار» هستند که منجر به آسیب جسمی یا روانی فرد می‌شوند. بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO)، سالانه بیش از ۳۳۷ میلیون تصادف و حادثه در محل کار اتفاق می‌افتد که در کنار بیماری‌های ناشی از کار، سالانه بیش از ۲.۳ میلیون نفر از کارگران در جهان را به کام مرگ می‌کشد.
عبارت «آسیب جسمی یا روحی ناشی از کار» به معنای هرگونه آسیب، بیماری یا مرگ است. حوادث شغلی با بیماری‌های شغلی متفاوت است؛ حوادث ناشی از کار، رویدادهای غیرمنتظره و برنامه‌ریزی نشده‌ای هستند (مثلاً فروریختن معدن) که در زمان کار اتفاق می‌افتند، در حالی که بیماری‌های شغلی در نتیجه‌ی قرار گرفتن در معرض عوامل خطرناک ناشی از فعالیت کاری در طول یک دوره زمانی اتفاق می‌افتند (مثلاً آسیب به ریه معدنچی‌ها در طول کار).
حوادثی که در تعریف حوادث شغلی قرار می‌گیرند شامل موارد مسمومیت حاد، حمله حیوان به انسان در طول کار، لیز خوردن و افتادن و آسیب دیدن جدی، تصادفات ناشی از رانندگی حین کار و سایر حوادث این چنینی است.
طبق قانون کار ایران و بر اساس بند ۸ مادّه ۲ قانون تامین اجتماعی، حوادث ناشی از کار این‌گونه تعریف می‌شود:
حادثه اتفاق پیش بینی نشده‌ای است که تحت تاثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه شده می‌شود.
علاوه بر این، در مادّه ۶۰ قانون تامین اجتماعی هم به حوادث ناشی از کار پرداخته شده است و طبق آن حوادث ناشی از کار حوادثی تعریق شده که حین انجام وظیفه و برای بیمه شده اتفاق می‌افتد. در این تعریف، منظور از حین انجام وظیفه تمامی زمان‌های زیر است:
- بیمه شده در کارگاه، موسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد؛
- بیمه شده به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام ماموریتی باشد؛
- زمان‌های مراجعه بیمه شده به درمانگاه و بیمارستان برای انجام معالجات درمانی و توانبخشی؛
- زمان‌های رفت و برگشت بیمه شده بین منزل و محل کار؛
- زمان‌های کمک کردن بیمه شده برای نجات سایر بیمه شده‌ها.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز تعریفی از حوادث ناشی از کار ارائه کرده است که عبارتست از:
حادثه ناشی از کار عبارت است از اتفاق یا پیامدی که در جریان انجام کار پدید آمده و با صدمات شغلی مرگبار یا غیر مرگبار همراه است.
تعریف ایمنی در کار
ایمنی در کار به معنای فرار از موقعیت‌هایی است که موجب مرگ، جراحت، بیماری، آسیب یا خسارت (به اموال و تجهیزات) حین انجام کار می‌شود. ایمنی در کار، نیروی انسانی را در برابر عوامل آسیب‌رسان و مضر حفاظت می‌کند. هدف اصلی ایمنی در کار پیشگیری از صدمات، بیماری‌ها و مرگ و میر در محل کار و همچنین کاهش مشکلات ناشی از این حوادث برای کارگران، خانواده‌های آن‌ها و کارفرمایان است. اما در صورتی که ایمنی در کار رعایت نشود یا به علت حادثه، کارگر حین کار و انجام ماموریت آسیب ببیند، مسئولیت حادثه ناشی از کار بر عهده چه کسی خواهد بود؟ در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
مسئولیت کیفری بروز حوادث ناشی از کار
در صورتی که حادثه‌ای حین انجام کار برا کارگر رخ دهد، بازرسان کار و یا کارشناسان رسمی دادگستری محل حادثه را بررسی می‌کنند و بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته و رای قضایی، مقصر یا مقصرین حادثه شناسایی می شوند و مسئولیت کیفری بر عهده ایشان خواهد بود.
بر اساس مادّه ۹۵ قانون کار، کارفرما و یا مسئولان کارگاه، وظیفه اجرای مقررات قانون کار و ضوابط فنی، ایمنی و بهداشتی کار را بر عهده دارند. درصورتی که کارفرما یا مسئول مستقیم واحد، مقررات کار و قوانین ایمنی را نادیده بگیرد و در پی آن حادثه‌ای برای کارگر رخ دهد، کارفرما از نظر کیفری و قانونی مسئول حادثه‌ی پیش آمده است.
در صورتی که کارگر، خود مسئول بروز حادثه باشد و نکات ایمنی وضع شده را رعایت نکند، چطور؟ آیا همچنان کارفرما مسئول حادثه ناشی از کار خواهد بود؟ طبق قوانین کار، در این صورت با توجه به تشخیص بازرساان اداره کار و کارشناسان رسمی دادگستری، قانون از کارفرما حمایت می‌کند.
کارفرما پیش از بروز حوادث ناشی از کار چه مسئولیتی دارد؟
بر اساس مادّه ۹۱ قانون کار، کارفرمایان و مسئولان تمامی واحدهای یک کارگاه موظف هستند تا ایمنی، سلامت و بهداشت کارگران را در محیط کار فراهم کنند و امکانات مورد نیاز آن‌ها را تهیه و نحوه‌ی صحیح کار با ابزارها را به آن‌ها آموزش دهد. کارگران هم موظفند تا دستورالعمل‌های مقررات ایمنی و بهداشتی ارائه شده از سوی کارفرما را اجرا کنند. بر اساس این مادّه از قانون کار، کارفرما سه وظیفه در قبال کارگر پیش از بروز هر گونه حادثه‌ای دارد:
- تهیه تمامی امکانات و وسایل لازم جهت حفظ ایمنی و سلامت و بهداشت کارگران؛
- آموزش استفاده از ابزارها و وسایل و کاربرد آن‌ها؛
- نظارت و بررسی برای رعایت مقررات ایمنی و بهداشتی از سوی کارگران.
آموزش و نظارت بر اجرای مسائل معمولاً از سوی کارفرمایان نادیده گرفته می‌شود و تصور می‌کنند که تنها در اختیار قرار دادن وسایل کفایت می‌کند. این در حالی است که طبق مادّه ۹۵ قانون کار، مسئولیت اجرای قوانین و مقررات بهداشتی و ایمنی کاربر عهده کارفرما و یا مسئولین واحدها است و در صورتی که حادثه‌ای به علت عدم رعایت مقررات و نظارت کارفرما یا مسئول واحد رخ دهد، کارفرما یا مسئول مربوطه از نظر کیفری و حقوقی مقصر است و مجازات‌هایی از جمله دیه و عرش حوادث ناشی از کار برای او در نظر گرفته می‌شود.
در صورت وقوع حادثه، کارفرما چه وظایفی دارد؟
اما در صورتی که حادثه‌ای برای کارگر حین انجام کار اتفاق بیفتد، کارفرما چه اقداماتی را باید انجام دهد؟ کارفرما موظف به انجام کارهای زیر است:
- به استناد ماده ۶۵ قانون تامین اجتماعی، کارفرما ابتدا باید اقدامات لازم را برای جلوگیری از تشدید وضعیت حادثه انجام دهد.
- اگر کارفرما برای اقدامات اولیه مذکور هزینه‌ای متحمل شده باشد، این هزینه توسط صندوق تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد.
- طبق مادّه ۹۵ قانون تامین اجتماعی، کارفرما موظف است تا هر گونه حادثه‌ای را که حین کار اتفاق افتاده، ظرف مدت ۳ روز اداری به شعبه صندوق تامین اجتماعی محل اطلاع دهد و فرم ویژه حوادث را تکمیل کند.
خطاهای کارفرما و نقش آن در حوادث ناشی کار
مهم‌ترین خطاهایی که از سوی کارفرما رخ می‌دهد و موجب می‌شود که در صورت بروز حادثه مقصر شناخته شود، عبارتند از:
- استخدام نیروی غیر متخصص؛
- عدم تامین تجهیزات لازم و به کارگیری ابزارهای فرسوده و غیر ایمن؛
- عدم نظارت بر کارگران در اجرای قوانین ایمنی؛
- عدم آموزش کارگران در استفاده از وسایل؛
- استخدام افراد زیر ۱۵ سال که اقدامی غیر قانونی است.
چه زمانی کارفرما محکوم به پرداخت دیه برای حوادث ناشی از کار است؟
بر اساس قوانین شرعی و قوانین مصوب کشور، اگر فردی به صورت عمدی یا غیر عمدی به سلامت، جان یا مال دیگری آسیب وارد کند و موجب ضررهای مادّی یا معنوی برای او شود، ملزم به جبران خسارت است. این موضوع در مورد کارگر و کارفرما هم صادق است و دیه حوادث برای آن تعریف شده است.
در صورتی که اثبات شود که کارفرما تمامی اقدامات قانونی لازم در ایجاد ایمنی برای کارگر را انجام داده است و کارگر، خود مقصر در بروز حادثه است، کارگر تنها به همان میزان که بیمه است خسارت جبران می‌شود. اما اگر تشخیص داده شود که کارفرما مقصر است، علاوه بر این که کارگر مبلغ بیمه را دریافت می‌کند، از سوی کارفرما دیه نیز دریافت خواهد کرد. کارفرما علاوه بر پرداخت دیه، مجازات‌هایی را نیز خواهد داشت.
علاوه بر این، طبق مادّه ۶۶ قانون تامین اجتماعی، در صورتی که اثبات شود که کارگر بر اثر عدم رعایت مقررات ایمنی و بهداشتی دچار بیماری شده است، سازمان تامین خدمات درمانی و سازمان تامین اجتماعی هزینه‌های مربوط به معالجه، درمان، غرامات و مستمری‌ها را به کارگر می‌پردازند و در نهایت از کارفرما مطالبه و وصول خواهند نمود.
امیدواریم این مطلب اطلاعات کاملی در مورد مسئولیت کیفری کارفرما پیش و بعد از حوادث ناشی از کار به شما ارائه داده باشد. فرایند احراز هویت سامانه روابط کار مدتی است که با همکاری وبسایت یوآیدی به صورت غیرحضوری انجام می شود. کاربران با انجام فرایند ثبت نام و احراز هویت سامانه روابط کار با یوآیدی و با استفاده از گوشی هوشمند، می توانند از خدمات حوزه روابط کار از جمله ثبت شکایت در سامانه روابط کار به صورت غیرحضوری و شبانه روزی استفاده نمایند. یوآیدی اولین سرویس احراز هویت دیجیتال در کشور است که فرایند احراز هویت کاربران را با الگوریتم های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین نظیر تشخیص چهره و تشخیص زنده بودن چهره کاربر انجام می دهد. فرایند احراز هویت غیرحضوری با یوآیدی به صورت آنی و با دقت بالای ۹۸ درصد انجام می پذیرد. برای دریافت مشاوره رایگان جهت احراز هویت کاربران خود با کارشناسان ما تماس بگیرید.
