نویسنده: حامد اکبری، پژوهشگر سیاستگذاری دولت الکترونیک و اقتصاد استارتآپها
دهه اخیر، به طرز حیرتآوری مناسبات بین جامعه و نهادهای اجتماعی را تغییر داده است. در این میان نقش اصلی ICT و آمادگی مردم برای استقبال از تغییرات سیلآسای اطلاعاتی و ارتباطی غیرقابل کتمان است. این تغییرات در تمامی سطوح جامعه ریشه دوانیده و جامعه را به دنبال خود میکشاند. جوانان که در هر عصری، طبقه آماده تغییر، اقبال و استقبال از دگردیسیهای بنیادین بودهاند، در عصر کنونی هم زیرساختی اجتماعی و آماده برای گسترش هرچه بیشتر این بازآراییهای اجتماعی هستند. به نظر میرسد عدم توانایی و امکان کنترل و هدایت فضای مبهم و بسیار متغیر و پیشرونده این حوزهها، از دلایل اصلی نگرانی دولتها و مراجع فرهنگی است.
شناخت مفهوم رِگ تِک
موضوع محوری این یادداشت لزوم پرداختن هرچه سریعتر به توسعه متوازن اطلاعاتی و ایجاد زیرساختهای اصولی برای جوانان و نوجوانان ایران است. آنچه محل نظر این یادداشت است توجه دادن به موضوعی مهم موسوم به رِگتکها است. رگتک که مخفف Regulation Technology است، در یک تعریف مختصر عبارت است از تکنولوژیهایی که وظیفه افزایش آمادگی الکترونیک و تطابقپذیری بین شهروندان (در اینجا جوانان) با قوانین و سیاستهای موجود را دارد.
هویت یکتا دیجیتال UID
رگتکها در دنیا بعد از همهگیر شدن فناوریهای مالی موسوم به فینتکها توسعه یافتند. مردم به دلیل سهولت استفاده و تضمین حقوق قانونی خود به رگتکها اعتماد کردند و مؤسسات خدمات دهنده الکترونیکی و همچنین دولتها به هدف نظم و سامان بیشتری که حجم عظیم استفاده کننده از خدمات مجازی ایجاد میکرد مجبور به پذیرش رگتکها شدند. یکی از مهم ترین حوزه های رگ تکی در دنیا موضوع «هویت یکتا دیجیتال (Unique Identification) موسوم به UID است. هویت دیجیتال عبارت است از رگتکی که افراد را در فضای مجازی نمایندگی کرده و از حقوق آنها محافظت میکند. هویت دیجیتال از مهمترین الزامات برای توانمندسازی الکترونیک و توسعه موزون اطلاعاتی در جامعه است.
بدیهی است که غفلت از این زیرساخت مهم و حیاتی منجر به توسعه نامتوازن اطلاعاتی در جامعه خواهد شد و ما با لشکری از فقرای اطلاعاتی روبهرو خواهیم شد که در عمل از هیچیک از خدمات اجتماعی نمیتوانند استفاده کنند. بخش اعظم این پیشگیریها بر عهده دولت است، زیرا میتواند در قالب یک کالای عمومی و زیرساخت، امکان این توسعه متوازن را از کودکی برای جامعه فراهم کند. اختصاص هویت دیجیتال یکتا (UID) فواید بسیاری در خود مستتر دارد که بهتدریج با شکل گرفتن روابط مبتنی بر هویت دیجیتال با دولت الکترونیک و شکل گرفتن Big Data ها و Scoring پروفایلها حاصل خواهد شد که در زیر اجمالاً به مهمترین آنها اشاره شده است:
فواید هویت دیجیتال
مهمترین ارزش افزوده حاصل از زیرساخت رگتکی هویت دیجیتال، مشخصاً دولت الکترونیک است. ارزش افزوده دوم، امکان وجود دادهکاویهایی است که با اجازه کاربران با هدف افزایش سطح خدماترسانی و تسهیل و سرعت گرفتن خدمات و همچنین افزایش تطابقپذیری جامعه با قوانین کشور است. ارزش افزوده سوم، امکان ایجاد مدلهای کشف استحقاق خدمات برای جوانان جامعه است. ارزش افزوده چهارم، مرتبط با ردپای دیجیتال جوانان موسوم به Foot Print است که این اصطلاح به الگوهای رفتار افراد در فضای دیجیتال مربوط میشود. ارزش افزوده پنجم، مرتبط با بحث Crowd Sourcing از مهمترین تکنولوژیهای رگ تکی و تعاملی است که از محبوبیت زیادی هم برخوردار است.
ارزش افزوده ششم، امنیت اطلاعاتی است که هویت دیجیتال UID ایجاد میکند. ارزش افزوده هفتم، مرتبط با انواع فرآیندهای استعدادیابی در کودکان، نوجوانان و جوانان از طریق انواع روش های هوش مصنوعی و به واسطه پروفایل افراد که با هویت دیجیتال از آن محافظت شده است می باشد. ارزش افزوده هشتم، ظرفیت عملیاتی کردن قوانین مرتبط با GDPR است که صرفاً با وجود هویت دیجیتالی قابلیت پیادهسازی دارد. ارزش افزوده نهم، ایجاد زیرساخت برای آموزش مجازی و ایجاد فضای تعاملی بین دانشآموزان و دانشجویان و مدارس و دانشگاهها و تولیدکنندگان محتوای آموزشی هویت دیجیتال می باشد. ارزش افزوده دهم، امکان ایجاد ارتباطات بینالمللی از طریق هویت دیجیتال است. ارزش افزوده یازدهم، هدایت جوانان در رشتههای تحصیلی و جلوگیری از تورم در رشتههای خاص بنا به احتیاج و ظرفیت کشور از طریق هویت دیجیتال می باشد. ارزش افزوده دوازدهم، مرتبط با خدمت سربازی پسران و بهره برداری از حداقلهای مهارتی و علمی آنها در راستای منافع کشور و تجربهاندوزی بیشتر خود جوانان از طریق هویت دیجیتال می باشد.
ارزش افزوده سیزدهم، جلوگیری از مهاجرت نخبگان از طریق کشف آنها با استفاده از زیرساختهای پروفایلی رگ تکی و هویت دیجیتال است. ارزش افزوده چهاردهم، امکان حمایتهای هدفمند و بهموقع از نسل جوان کشور با به روز رسانی اطلاعات و آمادگی نهادی کشور از طریق هویت دیجیتال افراد است. ارزش افزوده پانزدهم، ساماندهی و عدالت در حوزه ورزش جوانان با ایجاد پروفایل ورزشی بر بستر هویت دیجیتال است. ارزش افزوده شانزدهم، صرفهجویی بسیار زیاد در سوخت، کاغذ، زمان و انرژی افراد و دستگاههای دولتی با ایجاد هویت دیجیتال می باشد. ارزشهای افزوده بسیار دیگری هم در رابطه با هویت دیجیتال طبیعتاً قابل تشریح است که از حوصله این یادداشت خارج است.