قرارداد کار یا قرارداد استخدام قراردادی دو طرفه است که حقوق، مسئولیت‌ها و تعهدات کارفرما و کارگر / کارمند را در طول یک دوره استخدام مشخص می‌کند. هنگامی که کارفرما کار را به کارگر پیشنهاد می‌دهد و دو طرف قرارداد را امضا می‌کنند، هر دو به رعایت شرایط آن ملزم می‌شوند. اما آیا تمامی قراردادهای کار یکسان هستند؟ خیر! قرارداد کار انواع مختلفی دارد که شرایط و موارد متفاوتی دارند. در این مطلب با ما همراه باشید تا به بررسی انواع قرارداد کار و شرایط هر کدام از آنها بپردازیم.
قرارداد کار چیست؟
پیش از پرداختن به انواع قرارداد کار، بهتر است ابتدا به سراغ تعریف قرارداد کار بر اساس قانون و تعریف حقوقی برویم. قرار داد کار یکی از مهم‌ترین مواردی است که هم کارگر و هم کارفرما در دنیای کار باید در مورد ن اطلاعات کافی داشته باشد. این قرارداد مهم‌ترین عامل ایجاد اطمینان حرفه‌ای برای کارگر و کارفرماست. عقد قرارداد کار با ملزم کردن طرفین به پایبندی به موارد، هم به نفع کارفرما و هم کارگر است.
طبق مادّه ۷ قانون کار، قرارداد کار این گونه تعریف شده است:
«قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.»
در این تعریف، کارفرما می‌تواند یک شخص حقیقی یا شخص حقوقی باشد، اما کارگر یا کارمند یک شخص حقیقی است.
طبق ماده ۲ قانون کار،
«کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.»
و
«کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی بوده که کارگر به درخواست او و در مقابل دریافت حق السعی برای او کار می‌کند.»
بعد از توافق‌های اولیه میان کارگر (شخص حقیقی) و کارفرما (شخص حقیقی یا حقوقی)، قراردادی میان طرفین منعقد می‌شود و به امضای طرفین می‌رسد. در این قرارداد حوزه کاری و مسائل مهم دیگر ذکر می‌شود.
قرارداد کار در دنیای کسب‌وکار، اهمیت بسیار زیادی دارد و سندی است که وجود آن باعث رضایت خاطر کارگر و کارفرما می‌شود.
شرایط کلی قرارداد کاری
قرارداد کاری یک سند است که مسائل مربوط به شغل و عنوان شغلی میان کارگر و کارفرما در آن نوشته می‌شود و شرایط مربوط به آن عنوان شغلی در آن ذکر می‌شود.
اولین و مهم‌ترین ویژگی قراردادهای کار، دو طرفه بودن قرارداد است. در تمامی قراردادهای کاری، یک طرف قرارداد کارفرما و طرف دیگر کارگر / کارمند است.
علاوه بر این، در قرارداد کار هر موردی که برای کارگر یا کارفرما دغدغه‌آفرین است، باید ذکر شود. میزان دستمزد و حق‌الزحمه، وضعیت بیمه، ساعت‌های کاری، میزان مرخصی و شرح وظایف از جمله مواردی است که باید در قرار داد کار ذکر شود.
انواع قرارداد کار
قرارداد کاری را می‌توان از جنبه‌های مختلف دسته‌بندی کرد. اما به‌طور کلی قراردادهای کاری را به دو شکل مختلف می‌توان دسته‌بندی کرد:
- قراردادهای کاری از نظر نوع استخدام؛
- قراردادهای کاری از نظر مدت زمان کار.
در ادامه به انواع قرارداد کار و شرایط هرکدام از آنها می‌پردازیم.
آشنایی با انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام
قراردادهای کار از نظر نوع استخدام به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱. قرارداد کاری ارگان‌های دولتی
زمانی که فرد تصمیم به آغاز همکاری با یک ارگان وابسته به دولت می‌گیرد، قراردادی میان وی و شرکت دولتی منعقد می‌شود. این قرارداد خود شامل ۳ دسته‌بندی می‌شود: قرارداد استخدام رسمی، قرارداد استخدام پیمانی و استخدام قراردادی است.
۲. قرارداد کار شرکت‌های خصوصی
شرکت‌های خصوصی در پیش از آغاز به کار کارگر موظف به عقد قرارداد تحت پوشش و نظارت نظام قانون کار هستند.
انواع قرارداد کار از نظر مدت زمان کار
قراردادهای کاری، به ویژه در شرکت‌های خصوصی، از نظر مدت زمان نیز قابل دسته‌بندی است. قراردادهای کاری بر اساس مدت زمان کار به موارد زیر دسته بندی می‌شود:
- قرارداد کار دائمی
- قرارداد کار موقت
- قرارداد کار ساعتی
- قرارداد پیمانکاری
در ادامه به بررسی انواع این قراردادهای کار و شرایط هر یک از آنها می‌پردازیم.
۱. قرارداد کار دائمی
در قرارداد دائمی میان کارگر و کارفرما، زمان پایان قرارداد ذکر نمی‌شود و تنها زمان شروع به کار در قرارداد ذکر می‌شود. در واقع در قرارداد کار دائم پایانی برای اتمام همکاری طرفین در نظر گرفته نمی‌شود و مدت زمان آن نامحدود است.
قرارداد کار غیر موقت بهترین نوع قرارداد برای کارگر است و امنیت شغلی او را تضمین می‌کند. در این نوع قرارداد نمی‌توان بدون دلیل موجه کارگر را اخراج کرد. در صورتی که کارفرما قصد اخراج کارگری را داشته باشد که قرارداد او از نوع دائمی است، باید فرآیند خاصی را دنبال کند که در قانون کار ذکر شده است و برای اخراج دلیل قابل قبول از سوی شورای اسلامی کار داشته باشد.
به دلیل سختگیری‌هایی که قرارداد دائم برای کارفرمایان دارد، این نوع قرارداد کار در میان کارفرمایان محبوبیت زیادی ندارد و ترجیح می‌دهند که قراردادهای موقت با کارگران داشته باشند.
۲. قرارداد کار موقت
یکی دیگر از انواع قرارداد کار، قرارداد موقت است که بیش از سایر قراردادها در شرکت‌های خصوصی مورد توجه قرار گرفته است. قرارداد کار موقت، که قرارداد مدت معین هم نام دارد، سهولت انعقاد بیشتری برای کارفرما دارد و برای مدتی محدود برای انجام کاری معین بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود.
مهم‌ترین شرط قرارداد کار موقت مشخص بودن زمان آغاز و پایان کار در آن است و پس از پایان تاریخ تعیین شده، در صورت عدم تمدید، تعهد طرفین پایان می‌یابد.
این قرارداد نیز باید طبق بندهی قانونی قرارداد کار نوشته شود و کارگر و کارفرما نمی‌توانند توافق خود را بر مبنای حقوق و مزایایی بگذارند که خلاف قانون یا کمتر از آن باشد. در طول مدت قرارداد، کارفرما امکان اخراج کارگر یا فسخ قرارداد را ندارد، مگر در صورتی که کارگر طبق آیین نامه انضباطی کار رفتار نکند و شورای اسلامی کارگاه با اخراج کارگر موافقت کند.
۳. قرارداد کار ساعتی
نوع دیگری از انواع قرارداد کار، قرارداد ساعتی است که بیشتر برای مشاغلی کاربردی است که نیروی کار به صورت تمام وقت در محل کار حضور ندارد و طبق توافق با کارفرما، برای ساعت‌هایی معین در طول هفته در محل کار حضور دارد. قانون کار تبصره ۱ ماده ۳۵، بند الف ماده ۳۷ و ماده ۳۹ خود را به این نوع قرارداد اختصاص داده است و قوانینی را در نظر گرفته تا حقوق و مزایای کارگر به‌درستی به او پرداخت شود.
طبق تبصره ۱ ماده ۳۵، مزد در قرارداد ساعتی تعاریف زیر را دارد:
«چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد، مزد ساعتی و چنانچه براساس میزان انجام کار یا محصول تولید شده باشد، کارمزد و چنانچه براساس میزان انجام کار یا محصول تولید شده در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی نامیده می‌شود.»
همچنین بر اساس بند الف ماده ۳۷:
«چنانچه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه مبلغ مزد به صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، پرداخت آن باید پس از محاسبه در پایان روز یا هفته یا پانزده روز یک‌بار به نسبت ساعات کار و یا روزهای کارکرد صورت بگیرد».
در نهایت، بر اساس مادّه ۳۹ قانون کار:
«مزد و مزایای کارگرانی که به صورت نیمه‌وقت یا کمتر از ساعات قانونی تعیین شده به کار اشتغال دارند، به نسبت ساعات کار انجام یافته محاسبه و پرداخت می‌شود».
بر اساس شرایطی که در این مادّه‌های قانون کار بیان شده، کارفرما در قرارداد ساعتی موظف است که علاوه بر پرداخت مزد ثابت به کارگر، مزایای رفاهی را نیز بر اساس ساعت‌های کاری محاسبه و به کارگر پرداخت کند.
اما در خصوص بیمه، آیا در قرارداد کار ساعتی، کارگر بیمه هم می‌شود؟ بله! بر اساس قانون کار، هر فعالیتی که در قبال آن کارفرما مزد پرداخت می‌کند، مشمول قانون کار و بیمه تامین اجتماعی می‌شود. هر ۸ ساعت کار کارگر، برابر با یک روز حق بیمه در نظر گرفته می‌شود.
۴. قرارداد پیمانکاری
زمانی که واژه‌ی «پیمانکاری» به گوشمان می‌خورد، اولین تصویری که در ذهنمان می‌آید، تابلوهایی است که جلوی خانه‌های در حال ساخت نصب شده و کلمه پیمانکار روی آن نوشته شده است. اما در دنیای کسب و کار، قرارداد پیمانکاری یکی از انواع قرارداد کار است که در آن پیمانکار انجام کامل یک پروژه را بر عهده می‌گیرد و زمان اتمام کار نقش چندانی در آن ندارد.
قانون کار قرارداد پیمانکاری را شامل نمی‌شود اما این نوع قرارداد مشمول قانون تامین اجتماعی است. در این نوع قرارداد، کارفرما با پیمانکار ارتباط مستقیم دارد و ارتباط کارگر و کارفرما در آن دیده نمی‌شود. آزادی عمل پیمانکار در این قرارداد زیاد است و تنها باید با توجه به موارد کلی که کارفرما به او ارائه می‌کند، طرح را به انجام برساند. نکته مهم در قرارداد پیمانکاری این است که باید جزئیات خدمات مورد نیاز کارفرما، مبلغ قرارداد و نحوه‌ی پرداخت آن به طور دقیق ذکر شود.
نکته: حق بیمه در قرارداد پیمانکاری به این صورت است که درصدی از مبلغ کل قرارداد به عنوان حق بیمه پرداخت می‌شود.
کلام پایانی
قرارداد کار قراردادی است که بین یک شخص حقیقی یا حقوقی و یک کارگر منعقد می‌شود. قراردادهای کاری با توجه به نوع استخدام و مدت زمان قرارداد به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک از نظر قانون کار شرایط خاص خود را دارد. نکته مهم برای تمامی انواع قرارداد کار این است که باید قبل از امضا بررسی شوند تا تمام دغدغه‌های کارگر و کارفرما در آن ذکر شده باشد.
امیدواریم این مطلب اطلاعات کاملی در مورد انواع قرارداد کار و شرایط آن به شما ارائه داده باشد. فرایند احراز هویت سامانه روابط کار مدتی است که با همکاری وبسایت یوآیدی به صورت غیرحضوری انجام می شود. کاربران با انجام فرایند ثبت نام و احراز هویت سامانه روابط کار با یوآیدی و با استفاده از گوشی هوشمند، می توانند از خدمات حوزه روابط کار از جمله ثبت شکایت در سامانه روابط کار به صورت غیرحضوری و شبانه روزی استفاده نمایند. یوآیدی اولین سرویس احراز هویت دیجیتال در کشور است که فرایند احراز هویت کاربران را با الگوریتم های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین نظیر تشخیص چهره و تشخیص زنده بودن چهره کاربر انجام می دهد. فرایند احراز هویت غیرحضوری با یوآیدی به صورت آنی و با دقت بالای ۹۸ درصد انجام می پذیرد. برای دریافت مشاوره رایگان جهت احراز هویت کاربران خود با کارشناسان ما تماس بگیرید.
