بخش پولی و بانکی همواره در پذیرش سریع ابداعات و تکنولوژی‌های دیجیتال، با بیشترین میزان احتیاط عمل کرده است. حساسیت داده‌ها و مشکلات امنیتی، به همراه اجرای عملیات‌های پیچیده، موسسات بانکی را به مدت طولانی از ارائه خدمات آنلاین، دور نگه داشت. مشتریان باید حضورا به بانک مراجعه کرده و ساعت‌ها در صف‌های طولانی می‌ماند تا عملیات مختلفی را انجام دهند. از این رو مبحث بانکداری به عنوان یک خدمت (Baas) مطرح شد.
پیدایش بانکداری به عنوان یک خدمت (Baas)
اولین سرویس خدمات آنلاین بانکی در سال ۱۹۹۷ توسط بانک سومیتومو ارائه شد و پس از آن، بانک‌های بزرگ شروع به ارائه خدمات آنلاین کردند. بانک‌ها دائما در حال بهبود این خدمات و ایجاد نرم‌افزارهای بانکی امن و کارآمدی هستند که بتوانند در عرض چند ثانیه، عملیات‌های مختلفی انجام دهند تا لزوم مراجعه به بانک‌ها به صورت حضوری، از بین برود. بنابراین پیش‌بینی میشد که بانکداری به عنوان یک خدمت (Baas) مورد توجه ویژه‌ای قرار بگیرد.
با این حال، در عصر دیجیتال‌سازی جهانی، بانک‌ها از این نیز پیش‌تر رفتند و بانکداری به عنوان یک خدمت Banking as a Service (BaaS) را ارائه دادند. کمپانی‌هایی که از Banking as a Service استفاده می‌کنند در حال رواج پیدا کردن هستند. از این رو بسیاری از کشورها به قوانین بانکی جدیدی فکر می‌کنند که تعاملات دیجیتال میان مشتری و بانک را مورد بررسی قرار می‌دهد.
واضح است که صنعت خدمات آنلاین مالی تازه شروع به پیشرفت کرده است. کمپانی تحقیقاتی Allied Market پیش‌بینی می‌کند که :
رشد Banking as a Service و بانکداریِ باز تا آخر سال ۲۰۲۴، با ۲۴.۴ درصد نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR)، به ۴۳.۱۵ میلیارد دلار برسد.
یک متخصص در Business Insider Intelligence نیز می‌گوید :
بانکداری صنایع کوچک و متوسط و عایدات خرده‌فروشی تنها در انگلستان از ۷۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۸، به ۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ خواهد رسید.
بسیاری از بانک‌ها برای پیشرو ماندن در فناوری‌های به روز دنیای دیجیتال، پلتفرم BaaS مختص به خود را راه‌اندازی کرده‌اند. این سبب می‌شود که آنان بتوانند با کمپانی‌های فناوری مالی (FinTech)، که به بانک‌ها کمک می‌کند در جریان اصلی قرار گرفته و منابعی از درآمدهای اضافه پیدا کنند، همکاری نزدیکی ایجاد کنند.
از موفق‌ترین ترکیبات ارائه‌دهندگان بانکداری به عنوان یک خدمت فناوری‌مالی و بانک‌های خرد که پلتفرم BaaS مستقل خود را راه‌اندازی کرده‌اند، می‌توان به SolarisBank، Bankable Treezor، Cambr، ClearBankو… اشاره کرد.
به غیر از پلتفرم‌های BaaS خالص، بانک‌هایی نیز وجود دارند که بر راه‌حل‌های BaaS تکیه کرده و خدمات B2C مانند Starling Bank، Fidor Bank، BBVA و… را ارائه می‌دهند.
گوگل نیز اعلام کرده است که قصد همکاری با بانک‌ها برای بررسی حساب کاربران خود را دارد. کمپانی اَپل نیز برند کارت اعتباری خود را با پیشنهادات خاص برای کاربران به راه خواهد انداخت. فیسبوک از ونمو (Venmo) در امکانات پرداخت خود، به همراه مجموعه داده‌ای قدرتمندتر، استفاده خواهد کرد.
Banking as a Service چیست؟
Banking as a Service یا بانکداری به عنوان یک خدمت فرآیندی است که طی آن بانک امکان ترکیب خدمات از راه دور را با سیستم‌های فناوری اطلاعات (IT) از جمله APIهای باز، قراردادهای هوشمند و دفاتر کل توزیع شده هوشمند را فراهم می‌سازد.
بانک‌ها خدمات خود را به کمپانی‌های فناوری مالی و غیر فناوری مالی بسیاری مانند ارائه می‌دهد، مانند آمازون یا گوگل که خدمات ساختاری خود را به صورت اعتباری اجاره می‌دهند.
Banks as a Service به تجارت‌ها این امکان را می‌دهد که تمام ابزارهای مالی موردنیازشان را در داخل فرآیندهای تجاری پیاده‌سازی کنند. در نتیجه بانک به طور کامل برای مصرف مورد نیاز آنها، شخصی‌سازی می‌شود.
این کار، نهادها را از ساختن یک اپلیکیشن بانکی مجزا برای خود بی‌نیاز می‌کند و سبب صرفه‌جویی در هزینه و زمان موردنیاز برای ساخت یک اپلیکیشن از ابتدا می‌شود.
در ادامه، نمونه‌هایی از خدماتی که امروزه BaaS ارائه می‌دهد را می‌خوانیم:
- پردازش کارت و خدمات پرداخت
کمپانی‌های غیرمالی می‌توانند از Banking as a Service برای اضافه کردن امکان پرداخت در پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌های خود استفاده کنند. با این کار، این کمپانی‌ها می‌توانند هزینه‌های عملیاتی خود را کاهش دهند. زیرا نیاز به اختصاص هزینه برای ساخت و نگهداری زیرساخت بانکی مجزای خود را نخواهند داشت.
- اعتبارسنجی شناسه (ID)
در سیستم‌های BaaS، اتصال به سیستم KYC بانک‌ها آسان است. این پلتفرم‌ها به شناسایی سریع هویت مشتریان پیش از شروع عملیات پرداخت و در نتیجه، جلوگیری از کلاهبرداری و پولشویی، کمک می‌کنند.
- تخصیص اعتبار
بخش‌های اقتصادی مختلفی مانند تجارت الکترونیک (eCommerce)، آژانس‌های سفر و رزرو بلیت و… می‌توانند شرایط دریافت وام را با استفاده از یک API خاص BaaS ایجاد کنند. این فرآیند رسمی سازی آنلاین، سبب صرفه‌جویی از زمان و درگیر نشدن با روند کاغذی رایج می‌شود.
- افزایش کیفیت تجربه مشتری
کمپانی‌های مختلف می‌توانند خدمات خود را با یکدیگر ترکیب کرده و تجربه کاربری بی‌نقص‌تری برای مشتریانشان رقم بزنند. علاوه بر آن، این ترکیب خدمات به افزایش جمعیت مشتریان بانک‌ها نیز، با ارائه خدمات BaaS به کمپانی‌های مختلف کمک می‌کند.
- خدمات بانکی آنلاین در یک اپلیکیشن
برخی کمپانی‌های فناوری مالی می‌توانند خدمات بانکی شخصی‌سازی شده، مانند حساب پولِ خرجی یا حتی ایجاد یک بانک آنلاین مختص به خود را که می‌تواند تمام خدمات یک بانک واقعی را به کاربر ارائه دهد در اختیار بگذارند.
BaaS چگونه کار می‌کند؟
پلتفمر مربوط به بحث بانکداری به عنوان یک خدمت سیستمی پیچیده است. زیرا نیاز دارد امن و قابل اطمینان باشد و از روش‌های اعتبارسنجی قوی استفاده کند به این ترتیب موغف خواهد بود که از داده‌ها نیز به خوبی محافظت کند. از این رو با قوانین بانکی محل زندگی کاربر نیز منطبق خواهد بود.
روش‌های متفاوتی برای اتصال به یک BaaS وجود دارد:
پشته BaaS مبتنی بر API
توسعه‌دهندگان نرم‌افزار از واسط برنامه‌نویسی کاربردی (API) برای اتصال ابداعات دیجیتال خود به پلتفرم BaaS استفاده می‌کنند.
پشته BaaS مبتنی بر API از سه لایه ساختاری تشکیل شده است:
- زیرساخت به عنوان سرویس (Infrastructure-as-a-service (IaaS) ): بانک‌های دارای مجوز معمول را در بر می‌گیرد که عملیات‌های مالی رایج را ارائه می‌دهند.
- بانک به عنوان خدمت (Bank-as-a-service ): لایه‌ای که بالای بانکداری سنتی قرار می‌گیرد. لایه‌ای نرم‌افزاری با تعدادی خدمات را ارائه می‌دهد که برای استارتاپ‌های فناوری مالی مختلف و سایر کمپانی‌های مالی شخصی سازی شده‌اند. این لایه اطمینان حاصل می‌کند که داده میان بانک‌های سنتی و کمپانی‌های فناوری مالی انتقال پیدا می‌کند.
- اکوسیستم فناوری-مالی (FinTech echosystem): لایه‌ای است که شامل کمپانی‌هایی می‌شود که با کاربران تعامل برقرار می‌کنند. آنان اطلاعات کاربر را دریافت کرده و درخواست انجام عملیات مالی را می‌دهند، و تمام این‌ها را به پلتفرم‌های لایه BaaS ارسال می‌کنند.
پشته BaaS مبتنی بر رایانش ابری
راه دیگر برای استفاده از خدمات بانکی در اپلیکیشن وب خود، ورود به دنیای امن و گسترده سرویس‌های رایانش ابری است.
برخی کمپانی‌های فناوری اطلاعات، مجوز بانکداری مختص به خود را دریافت می‌کنند و می‌تواند به عنوان یک دستگاه مالی مستقل عمل کنند. این کمپانی‌ها نیازی به تکیه کردن بر بانک‌های سنتی نخواهند داشت. در نتیجه، پشته‌های BaaS خود را مجدد تعریف کرده و آنان را مبتنی بر رایانش ابری می‌کنند. برای مثال، سرویس وب آمازون با داشتن مجوز بانکداری، می‌تواند مشتریانش را از laaS و زیرساخت سخت‌افزاری سرور، بهره‌مند می‌کند.
آمازون می‌تواند از این هم فراتر رود و پلتفرم‌هایش را به امکانات بانکداری به عنوان پلتفرم (Banking-as-a-platform (BaaP)) یا نرم‌افزار به عنوان سرویسِ فناوری مالی (Software-as-a-service (SaaS)) تبدیل کند. این بدین معناست که هر کمپانی می‌تواند با اتصال به زیرساخت آمازون و استفاده از خدمات بانکی آن به محض نیاز، از پلتفرم بانکی آمازون بهره ببرد. تمامی این نتایج، منجر به مجازی سازی خدمات بانکی سنتی و پیاده‌سازیِ از راه دور و سریع آنها در هر اپلیکیشن وبی می‌شود.
نتیجه‌گیری
پلتفرم‌های BaaS، آینده توسعه صنعت مالی و بانکداری به حساب می‌آیند. با ترکیب بانکداری به عنوان یک خدمت و خدمات دیجیتال فناوری مالی، بانک‌ها و برندهایی که بر بانکداری تکیه کرده‌اند، فرصت مناسبی برای توسعه تجارت، بهبود خدمات به مشتری و ایجاد تجارب خلاقانه پیدا می‌کنند.
علاوه بر این، پلتفرم‌های BaaS سبب ایجاد شهرت برای برند و استحکام روابط مطمئن با مشتریان، به علاوه‌ی کاهش هزینه‌های توسعه و صرفه‌جویی در زمان انتظار برای عملیات بانکی می‌شوند.
