پیشرفت‌های فناوری، رکود اقتصادی، تغییرات مدل کسب‌وکار، همه و همه چالش‌های رایجی هستند که ممکن است کارفرما را به فکر اخراج کارمندان یا تعدیل نیرو وادار کنند. اما آیا این اخراج از سوی کارفرمایان همیشه قانونی است؟ علت‌های مهم اخراج کارگر و مراحل اخراج و تعدیل نیرو به صورت قانونی چیست؟ در این مطلب همراه ما باشید تا به بررسی شرایط اخراج کارگر و عواقب اخراج غیرقانونی بپردازیم.
علت‌های مهم اخراج کارگران چیست؟
اخراج، عملی یک جانبه از سوی کارفرما است که در آن قرارداد کارگر (قرارداد دائمی یا موقت) فسخ میشود. از آن‌جایی که شغل کرگران آسیب‌پذیری بالایی دارد، قانون کار در حمایت از کارگران موازین و قوانینی را در نظر گرفته که امنیت شغلی بیشتری را برای این قشر از افراد ایجاد می‌کند.
طبق قانون کار، خاتمه دادن به همکاری با یک کارگر از سوی کارفرما بدون دلیل موجه قانونی نیست. اخراج با توجه به دلایل کارگر می‌تواند موجه (قانونی) یا غیرموجه (غیرقانونی) باشد. اخراج کارگران و یا تعدیل نیرو از سوی کارفرما به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های کارگاه و ناتوانی کارفرما در تامین بودجه؛
- تخصص ناکافی نیروی کار؛
- عدم کارایی کارگر و نتیجه نگرفتن کارفرما؛
- تخلف کارگر و عدم رعایت ضوبط تعیین شده از سوی کارفرما.
در صورتی که اخراج به‌صورت غیرقانونی باشد، کارگر می‌تواند با طی کردن مراحل قانونی، ضررهای متحمل شده را دریافت نماید.
اخرج کارگران در قراردادهای کار موقت و دائمی
برای اخراج کارگران در قانون کار، شرایط قانونی خاصی در نظر گرفته شده که کارفرم ملزم به رعایت آن‌ها است. در صورتی که کارفرما اخراج را غیرقانونی انجام دهد، از نظر قانونی شرایط دشوار و سختی برای او به وجود خواهد آمد.
در قراردادهای کار موقت، کارفرما معمولاً صبر می‌کند تا مدت قرارداد کارگر به اتمام برسد و سپس به همکاری با او خاتمه دهد. در صورتی که ضررهای مالی کارگاه و هزینه‌های کارگر برای کارفرما به صرفه نباشد و ترجیح بدهد که قبل از به اتمام رسیدن قرارداد موقت او را اخراج کند، باید حقوق و مزایای قانونی او را به طور کامل بپردازد و اخراج قبل از پایان مدت قرارداد را صورت دهد.
اخراج در قرارداد کار دائمی نیز قوانین خاصی دارد که در ماده ۲۷ قانون کار ذکر شده است:
هر گاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین‌نامه های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی، نقض نماید کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان «حق سنوات» به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ نماید .
بر این اساس، اخراج کارگر در قرارداد دائمی کار نیازمند این است که کارفرما قصور کارگر در انجام کار را اثبات کند و بعد از تذکر کتبی به کارگر، با جلب موافقت شورای اسلامی کار، با پرداخت تمام حقوق قانونی، او را اخراج کند.
شرایط اخراج قانونی کارگر
همان‌طور که اشاره کردیم، کارفرما در صورت مشاهده قصور کارگر در کار و عدم رعایت قوانین کارگاه موظف است که به او به صورت کتبی تذکر بدهد. در صورتی که با وجود تذکر کتبی کارفرما، کارگر از انجام وظایف خود کوتاهی کند، کارفرما برای قانونی کردن شرایط اخراج، باید موضوع را در ابتدا با شورای اسلامی کار مطرح کند و با کسب اجازه از این شورا و پرداخت تمامی حق و حقوق کارگر از جمله حق سنوات، قرارداد کار با او را فسخ و وی را اخراج کند.
در صورتی که برای کارگاه، شورای اسلامی کار تعریف نشده، در این صورت کارفرما باید برای اقدام قانونی برای اخراج کارگر از طریق انجمن صنفی اقدام نماید و نظر مثبت این انجمن را جلب نماید.
در صورتی که کارگر و کارفرما در مرحله اخراج به توافق نرسند و کارگر بخواهد به نظر انجمن صنفی اعتراض کند، موضوع باید به هیات تشخیص روابط کارگر و کارفرما ارجاع داده شود تا طبق نظر قطعی این هیات، اختلاف میان کارگر و کارفرما رفع شود.
چند نکته مهم در اخراج قانونی کارگران
- عدم انجام وظایف محوله از سوی کارفرما و قصور در کار؛
- نقض آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه بعد از تذکر کتبی کارفرما؛
- اعلام رای مثبت از سوی شورای اسلامی کار و در صورت نداشتن این شورا، نظر مثبت انجمن صنفی کارگران؛
- پرداخت کلیه حقوق و مطالبات کارگر از جمله حق سنوات و یک ماه آخرین حقوق.
اخراج کارگر در چه صورتی غیر قانونی است؟
اخراح کارگر در صورتی غیرقانونی تلقی میشود که مراجع قانونی رسیدگی به موضوع اخراج، یعنی شورای اسلامی کار و هیات تشخیص روابط کارگر و کارفرما، رای به عدم اخراج کارگر صادر کنند. در این صورت کارفرما حق فسخ قرارداد کار با کارگر را نخواهد داشت و در صورت فسخ قرارداد، تبعات قانونی برای او خواهد داشت.
اما در چه شرایطی اخراج غیر قانونی تلقی میشود؟ در موارد زیر، مراجع قانونی حق فسخ قرارداد کار و اخراج را به کارفرما نخواهند داد:
- تعطیلی کارگاه به علت حوادث ناگهانی؛
- مرخصی بدون حقوق کارگر و بازگشت به کار بعد از مدت مشخص؛
- مرخصی تحصیلی به مدت ۲ سال؛
- حبس یا توقیف کارگر و بازگشت به کار؛
- رفتن کارگر به خدمت وظیفه سربازی و بازگشت به کار.
موارد فوق برای اخرج کارگر دلیل موجه ندارد و تنها قرارداد کار را به حالت تعلیق در می‌آورد، نه به حالت فسخ قرارداد. اگر کارفرما به علل بالا اقدام به اخراج کارگر کند، اخراج او غیرقانونی و قابل پیگیری و جریمه شدن است.
راه‌های پیگیری اخراج غیر قانونی کارگر
در صورتی که کارفرما بدون دلیل موجه و به صورت غیرقانونی اقدام به اخراج کارگر کند، کارگر می‌تواند بر اساس ماده ۲۰ قانون کار برای اعتراض به اخراج غیرقانونی اقدام کند. لازم به ذکر است که طبق تبصره ماده ۲۰ قانون کار، کارگر باید تا حداکثر ۳۰ روز بعد از اخراج غیرقانونی کارفرما به هیات تشخیص روابط کارگر و کارفرما مراجعه کند و برای بازگشت به کار درخواست خود را ارائه کند. به این ترتیب، هیات تشخیص، کارفرما را فرامی‌خواند و از او بابت اخراج کارگر توضیحات می‌خواهد. در صورتی که اخراج کارگر با روند قانونی انجام شده باشد، کارفرما تنها موظف خواهد بود که حق و حقوق قانونی کارگر را پرداخت نماید. اما اگر اخراج کار غیرقانونی باشد، هیات تشخیص به بازگشت کارگر به محل کار بعد از اخراج حکم صادر می‌کند.
در صورتی که بنا به رای هیات تشخیص کارگر بتواند به محل کار خود برگردد اما کارفرما بر اخراج وی پافشاری کند یا کارگر دیگر تمایلی به برگشت به محل کار نداشته باشد، بر اساس قانون کار، کارفرم مکلف است که از تاریخ اخرج کارگر، تمامی حق و حقوق و مزایای کارگر را به ازای هر سال کاری معادل ۴۵ روز به عنوان حق سنوات به وی پرداخت کند.
نکته مهم: در صورتی که کارگر بعد از اخراج، بدون عذر موجه تا حداکثر ۳۰ روز به هیات تشخیص مراجعه نکند، مستعفی شناخته میشود و در این صورت تنها حق اخذ سنوات به ازای هر سال یک ماه آخرین حقوق را دارد.
بیمه بیکاری برای کارگران اخراجی
بر اساس رای دیوان عدالت اداری که در دی ماه ۱۳۹۹ صادر شد، بیمه بیکاری شامل کارگران اخراجی نیز میشود. بر ساس ماده ۲ قانون بیمه بیکاری، واژه بیکار به فرد بیمه شده‌ای گفته میشود که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار است. پیش از این، کارگران اخراجی مشمول قانون بیمه بیکاری نبودند. لازم به ذکر است که در حال حاضر امکان درخواست غیر حضوری بیمه بیکاری برای کارگران فراهم شده است.
در پایان، یادآور می‌شویم که فرایند احراز هویت سامانه روابط کار مدتی است که با همکاری وبسایت یوآیدی به صورت غیرحضوری انجام می شود. کاربران با انجام فرایند ثبت نام و احراز هویت سامانه روابط کار با یوآیدی و با استفاده از گوشی هوشمند، می توانند از خدمات حوزه روابط کار از جمله ثبت شکایت در سامانه روابط کار به صورت غیرحضوری و شبانه روزی استفاده نمایند. یوآیدی اولین سرویس احراز هویت دیجیتال در کشور است که فرایند احراز هویت کاربران را با الگوریتم های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین نظیر تشخیص چهره و تشخیص زنده بودن چهره کاربر انجام می دهد. فرایند احراز هویت غیرحضوری با یوآیدی به صورت آنی و با دقت بالای ۹۸ درصد انجام می پذیرد. برای دریافت مشاوره رایگان جهت احراز هویت کاربران خود با کارشناسان ما تماس بگیرید.
