قطع خلاقانه پدیده‌ای است که در چند سال گذشته، در اقتصاد جهانی رخ داده است. ماجرا مربوط به پلتفرم اقتصاد مشارکتی است که وجهه کسب‌وکارهای سنتی را تغییر داد. مطابق پژوهشی که پرایس واتر هاوس کوپرز (PWC) انجام داد، درآمد فروش در پنج بخشی که اقتصاد مشارکتی بیشترین تاثیر را در آنها داشته، در سال ۲۰۱۳ به ۱۵ میلیارد دلار رسید.
البته تخمین زده می‌شود این رقم پلتفرم اقتصاد مشارکتی تا سال ۲۰۲۵ به ۳۳۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. چه چیز در اقتصاد مشارکتی سبب شده ما این‌قدر به آن علاقه‌مند شویم؟ عوامل اصلی آن شامل راحتی، قیمت‌ها و روندهای رقابتی است. اما موفقیت این نوع کسب‌وکارها و پیشرفت آینده آنها ابتدا بستگی به اعتمادی دارد که احساس امنیت را برای مشتری به وجود می‌آورد.
به سختی می‌توان به تعریف مشخصی از پلتفرم اقتصاد مشارکتی در گفتگوهای تجاری و علمی دست یافت. به طور کلی اقتصاد مشارکتی یک سیستم در حال رشد از پلتفرم‌ها یا بسترهای اینترنتی است که تبادل کالا و خدمات را پیشنهاد می‌دهند. این بسترها بر اساس فعالیت‌های کارآفرینی کاربرانی هستند که دسترسی موقتی به منابع خود را برای سایر افراد فراهم می‌کنند.
بستری که این اتفاق در آن رخ می‌دهد به عنوان یک واسطه عمل می‌کند. پلتفرم اقتصاد مشارکتی رشد فوق‌العاده‌ای دارد و نرخ بالایی از کاربرد آن در میان گروه‌های مختلف اجتماعی دیده می‌شود که موجب ارزش آفرینی در مقیاسی غیرمنتظره شده است.
به علاوه، این مدل جدید اقتصاد می‌تواند به خوبی با بخش‌های مرتبط در کسب‌وکارهای سنتی، رقابت کند. می‌توان انتظار داشت اقتصاد مشارکتی تا سال ۲۰۲۵ جایگزین نیمی از کسب‌وکارهای متعارف در بخش‌های مختلف شود.
دامنه خدمات و محصولات این حوزه همچنان در حال افزایش است و شامل مسکن و اقامت، حمل‌ونقل، خرده‌فروشی، مد، سرگرمی و رسانه و بسیاری از حوزه‌های دیگر است. همچنین سه شرکتی که این مدل مشارکتی را ارائه می‌کنند در گروه تک‌شاخ‌ها قرار دارند.
اعتماد بنیان اصلی پلتفرم اقتصاد مشارکتی
اعتماد یکی از ارزش‌های برتر در هر رابطه اجتماعی است و عواملی را در بر می‌گیرد که موجب ساخت نظامی از باورها می‌شود و اعمال هر فرد را تعیین می‌کند. اعتماد معمولا بر اساس این باور شکل می‌گیرد که کسی یا چیزی با اعمال مشخصی که منجر به نتایج ناخوشایند نخواهد شد، مورداعتماد قرار خواهد گرفت.
ممکن است میزانی ریسک یا عدم قطعیت در آن وجود داشته باشد. اما انتظار مقابله به مثل نیز از سوی شخصی که اعتماد را برانگیخته نیز وجود دارد. اقتصاد مشارکتی یکی از حوزه‌های کارآفرینی در حال رشد بر اساس ارتباطات همتا به همتاست که بر نوسان اطلاعات تولید شده در سطح جامعه در حول محور اعتماد و اعتبار، متکی است.
عجیب نیست که بگوییم اعتماد مشتری، بنیان هر کسب‌وکار است. این موضوع در پلتفرم اقتصاد مشارکتی اهمیت بیشتری می‌یابد و به ارزش پایه مربوط است. این اعتماد تحت عنوان احساس امنیت در مشتری نیز شناخته می‌شود.
آیا بدون وجود چنین ارزشی، می‌توانیم تصور کنیم آپارتمان خود را با یک غریبه شریک شویم یا ماشین خود را به شخصی که با او آشنایی نداریم امانت دهیم؟ اعتماد و اعتباری که بر پایه اعتبار کاربران ساخته شده است، میزان گرایش به استفاده از پلتفرم اقتصاد مشارکتی را تعیین می‌کند.
هر چند اقتصاد سنتی توسط قوانین مرتبط و حقوق حمایت از مشتری اداره می‌شود و توسط مراجع دولتی نیز تضمین می‌شود، اما از نظر همکاری و تعاون، محدودیت دارد. بنابراین لازم است مشخص کنیم چه نوع روش‌هایی به پلتفرم اقتصاد مشارکتی اجازه می‌دهد احساس امنیت را برای مشتریان به وجود آورد و از ایمنی و مسئولیت‌پذیری کاربران نیز اطمینان حاصل کند.
باید حسن نیت طرفین تایید شود. پیش از هر کار باید مشخص شود آیا این فرد، همان کسی که ادعا می‌کند هست یا خیر؟ آیا تهدیدی برای همتایانی که می‌خواهند از خدمات یا کالاهای او استفاده کنند به وجود می‌آورد یا خیر؟! به نظر میرسد تایید هویت، کلید حل این مشکل است.
سطح اعتماد در اقتصاد مشارکتی در گروه‌های اجتماعی مختلف بر اساس سن
در این بخش قرار است بررسی کنیم که اعتماد در پلتفرم اقتصاد مشارکتی میان گروه‌های مختلف سنی چگونه شکل می‌گیرد. در گروه‌های سنی ۱۸ تا ۳۴ سال، فقط ۱۴ درصد پاسخ‌دهندگان نشان دادند به این نوع خدمات اعتماد ندارند. در گروه سنی ۳۵ تا سال ۵۴، این شاخص به ۳۳ درصد رسید. درحالی که در گروه سنی بالای ۵۵ سال، این شاخص به ۳۷ درصد پاسخ‌دهندگان رسید.
هرچند تحقیقات در امریکا انجام شده است. اما می‌توان به این نتیجه کلی رسید که سطح اعتماد به پلتفرم اقتصاد مشارکتی، با افزایش سن، کاهش می‌یابد. همزمان، دسترسی به این گروه اجتماعی، فرصت‌هایی عالی برای پلتفرم‌های مشارکتی فراهم می‌کند. همانطور که پیش از این نیز تاکید کردیم، راحتی کار، از مزایای اقتصاد همتا به همتاست.
قطعا این نوع ارزش از سوی بزرگترهایی نیز قدر دانسته می‌شود که به دلیل مشکلات سلامتی و شاید حتی ناتوانی در انجام امور روزمره، مشتاق استفاده از خدماتی هستند که در وقت و پول آنها صرفه‌جویی می‌کند و راحتی بیشتری نیز برایشان به همراه می‌آورد. اما دسترسی به این گروه سنی نیازمند تلاش بیشتر برای ساخت اعتماد و متقاعد ساختن آنهاست تا متوجه شوند این پلتفرم مشترک امن است و ریسک‌های آن به حداقل رسیده است.
آیا فقط نسل افراد مسن با اعتماد کردن به فناوری‌های جدید مشکل دارند و اقتصاد مشارکتی، حوزه مفیدی برای جوانانی است که استفاده از اوبر یا ایربی‌ان‌بی برایشان کاری عادی است؟ پس آیا می‌توان گفت آینده اقتصاد همتا به همتا روشن است؟
هیچ چیز نمی‌تواند جلوتر از حقیقت حرکت کند. مطابق تحقیق پیو، فقط ۱۹ درصد نسل جوان معتقدند که بیشتر افراد، قابل اعتماد هستند. بنابراین می‌توان گفت سطح اعتماد اجتماعی در این گروه در مقایسه با نسل میانسال (۳۱%) یا نسل افراد مسن (۴۰%) بسیار پایین است.
همانطور که قبلا گفته شد، اعتماد، سوخت هر پلتفرم اشتراکی است. بنابراین آینده صنعت مشارکتی بدون تحلیل ریسک عمیق و توجه اساسی به ساخت اعتماد، چگونه خواهد بود؟ یک نکته کاملا مشخص است. باید بر روش‌های پذیرش و اجرایی تکیه کرد که فرایندهای تایید هویت متقاعدکننده‌ای دارند، از جمله روش‌هایی که توسط فولی-وریفاید پیشنهاد می‌شود و محدود به مدیریت دسترسی از طریق ایمیل یا سلفی با عکس مدارک شناسایی نیست. چنین روش‌هایی برای نسل‌های بعدی که از تهدیدهای اینترنت مطلع هستند، کافی نخواهد بود.
خطرات مربوط به شرکت در اقتصاد مشارکتی
یکی از زمینه‌های رایج تهدیدهای مربوط به صنعت همتا به همتا، تایید ناکافی کاربران است. یعنی وقتی با انجام اقداماتی ناکافی، هویتی که کاربر ادعا می‌کند، برای او تایید می‌شود. پذیرش مشتریان تایید نشده می‌تواند منجر به فعالیت‌های مختلف کلاه‌بردارانه شود که فراتر از روش‌های سنتی سرقت هویت است.
اگر ریسک‌هایی اتفاق بیفتد، ممکن است اعتماد مشتریان آسیب ببیند و اعتبار شرکت نیز خدشه‌دار شود. باید به خاطر داشته باشیم ساخت اعتماد، فرایندی بلندمدت است که با شاخص‌های بسیاری ساخته می‌شود. در عین حال نیز ارزشی است که بازسازی آن دشوار است.
هر پلتفرم اشتراکی باید به سیستم مدیریت اعتماد مجهز باشد که حاوی امنیت اطلاعات، تایید هویت، احراز هویت مداوم کاربر است، و به عبارت دیگر باید بر اساس سیاست KYC (مشتری خودت را بشناس) باشد. قصور در انجام این کارها می‌تواند منجر به ریسک‌های زیر شود:
- کلاهبرداری هویتی – نقض حریم شخصی در داده‌ها، سرقت هویت، کلاهبرداری از کارت اعتباری
پلتفرم اقتصاد مشارکتی معمولا فقط از ایمیل برای تایید هویت کاربران جدید استفاده می‌کند که برای تایید هویت آنها روش کاملی محسوب نمی‌شود. وقتی ارتباط آنلاین، تنها ابزار برای تایید هویت فردی است، باید به شدت مراقب همه جوانب باشیم. زیرا این روش ریسک زیادی برای مشتریان و شرکت‌ها از سوی مجرمان سایبری ایجاد می‌کند.
- تصاحب حساب و کلاهبرداری آنلاین
ممکن است پیامدهای منفی مختلفی برای کاربر ایجاد شده و ریسک‌های بیشتری به وجود آید. تصاحب حساب امکان دسترسی به داده‌های حساس شخصی را ایجاد می‌کند و احتمال کلاهبرداری مالی، آسیب به اعتبار کاربر و آسیب‌های اخلاقی نیز به وجود می‌آید.
- گربه ماهیگیری
این یک فعالیت فریبکارانه است که در طی آن، مجموعه‌ای از پروفایل‌های جعلی ساخته می‌شود تا یک شخصیت خیالی به وجود آید. این شخص خیالی بعدا می‌تواند برای اهداف کلاهبرداری مالی استفاده شود.
- ربات‌های بداندیش
این ربات‌ها نرم‌افزارهایی هستند که کارهای خودکاری در اینترنت انجام می‌دهند. ربات‌های بداندیش می‌توانند به عنوان ابزاری برای اختلال در تالارهای گفتگو، افزایش ترافیک وب‌سایت و وانمود کردن به عنوان یک شخص واقعی، استفاده شوند. به این ترتیب ریسک بیشتری برای امنیت کاربر ایجاد خواهند کرد.
- نظرات غیرمنصفانه و به شدت منفی
این نوع نظرات، قابلیت اعتماد کاربران یا خدمات را تحلیل می‌برند، از این رو قابلیت اعتماد به شرکت را نیز کاهش می‌دهند.
- تهدید برای امنیت افراد در خارج از فضای اینترنت
آنها موجب ریسک برای امنیت فیزیکی، ذهنی و مالی کاربر در جهان واقعی می‌شوند. فرایند غیرقابل اعتماد برای تایید هویت و پذیرش کاربر، می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشته باشد.
اگر ریسک‌هایی که در بالا گفته شد اتفاق بیفتد، چه می‌شود؟ همزمان با انفجار اقتصاد مشارکتی، جرائم مربوط به خدمات و کالاهایی که در این پلتفرم‌ها ارائه می‌شود نیز منفجر شده است. رویدادهای اپلیکیشن گتاروند (Getaround) یکی از مثال‌های خوب این حوزه است. ماشینی که از طریق این اپ اجاره شد برای انجام یک قتل استفاده شد و چندین ماشین دیگر نیز دزدیده شدند.
آپارتمانی که به وسیله ایربی‌ان‌بی اجاره شد تبدیل به صحنه تیراندازی شد که در طی آن، پنج نفر کشته و چند نفر دیگر زخمی شدند. این پلتفرم مشهور که اجاره کوتاه‌مدت را نیز پیشنهاد می‌دهد، تبدیل به مکان گروه‌های جرائم سازمان‌یافته نیز شده است.
آنها حساب‌های جعلی تنظیم کرده و با مرورهای جعلی، احراز هویت شدند. درنتیجه، مهمانان با چاه فاضلاب مسدود شده، کف نایلونی کثیف و شرایطی مواجه شدند که هیچ ربطی به عکس‌های سایت نداشت. همه این موارد تصویری نسبتا تاریک از محل رویایی که قرار بود در آن اقامت کنند، به وجود آورد.
تایید هویت در پلتفرم اقتصاد مشارکتی
تایید هویت چه تاثیری بر سطح اعتماد میان کاربران اقتصاد همتا به همتا دارد؟ میزان مشخصی از عدم تمایل به انتقال مقدار زیادی داده‌های شخصی وجود دارد. از سوی دیگر، کاربران می‌خواهند بخشی از جامعه افراد تایید شده باشند. بنابراین دوست دارند مطمئن شوند سایر کاربران، همان افرادی هستند که ادعای آن را دارند. این موضوع درباره قابلیت اطمینان نقدها و خطرناک نبودن شرایط برای امنیت فیزیکی و امور مالی نیز صدق می‌کند.
اهمیت تایید هویت فراتر از فرایند پذیرش است. مشتریان می‌خواهند اطمینان یابند فرایند پیوسته‌ای برای نظارت بر کاربران از طریق تاییدهای مجدد و دوره‌ای وجود دارد. تایید هویت، چاره کار از بین بردن احساس تهدیدی است که برای مشتریان به وجود می‌آید تا اعتماد آنها به اقتصاد مشارکتی جلب شود. فولی وریفاید خدمات تایید هویت ویدئویی را پیشنهاد می‌دهد که با استفاده از فناوری و هوش مصنوعی امکانپذیر شده است. دو گزینه تایید هویت زنده و تایید هویت با سلفی وجود دارد که می‌توانید یکی از این دو را انتخاب کنید.
احراز هویت بر اساس دانش
در این روش از کاربران می‌خواهند پاسخ خود را به پرسش‌های امنیتی خاصی که در طول فرایند تنظیم حساب پرسیده شد و به این وسیله، هویت آنها را تایید می‌کنند. این روش بر اعتبارنامه‌های دولتی متکی نیست و می‌تواند به سادگی کلاهبرداران را آشکار کند.
احراز هویت با پیامک
این روش لایه امنیتی بیشتری اضافه کرده و درخواست می‌کند کدی که از طریق پیامک به شخص ارسال شده، در برنامه وارد شود. معمولا باید از واسطه‌هایی استفاده شود که ریسک کار را افزایش می‌دهد. این روش در برابر فیشینگ، حملات انسانی و تعویض سیم کارت، آسیب‌پذیر است.
راهکارهای پایگاه داده
این راهکار شامل استفاده از اینترنت، شبکه اجتماعی و الگوهای رفتاری برای تایید هویت آنلاین است. این روش ممکن است به سادگی با پروفایل‌های جعلی، موفق به تایید هویت‌های جعلی شود.
راهکارهای سابقه اعتبار
در این روش، درست بودن داده‌های وارد شده توسط کاربر، با توجه به سابقه اعتباری او که منبع اطلاعات قابل اعتمادی است، جستجو می‌شود. اما در این روش فقط بررسی می‌شود چنین فردی وجود دارد یا خیر. البته مشخص هم نیست که کاربر همان شخصی است که ادعا می‌کند یا خیر.
تایید هویت آنلاین
این روش از ترکیبی از هوش مصنوعی، زیست‌سنجی و حضور متخصص تایید هویت استفاده می‌کند تا سندیت مدارک شناسایی را بررسی کرده و تایید کند که به شخصی معتبر، تعلق دارند.
مزایای تایید هویت در پلتفرم اقتصاد مشارکتی
- آشکارسازی کلاهبرداری
با اجرای سیستم کافی تایید هویت، امنیت امور مالی مشتریان افزایش یافته و ریسک کلاهبرداری از آنها کاهش می‌یابد. وقتی این روش برای پذیرش افراد در سایت و برنامه استفاده می‌شود، از شفافیت اطمینان می‌دهد و افرادی که فعالیت مجرمانه دارند را از ورود به سایت و برنامه، منع می‌کند. - ساخت اعتماد و امنیت
تایید هویت، اعتماد کاربر را نسبت به این موضوع افزایش می‌دهد که به گروهی از افراد تایید شده پیوسته است که داده‌های فردی او در میان این افراد، امن است. درنتیجه، مشتریان به معاملات یکدیگر اعتماد خواهند داشت. - پذیرش مشتری
تایید هویت، گام اول در تماس مشتری با شرکت است. با انتخاب یک سیستم کافی برای تایید هویت که بر تجربه مثبت برای کاربر نیز تمرکز داشته باشد، رابط‌های بین ارباب رجوع و شرکت ساخته می‌شود. - مقرراتضد پولشویی (AML) و مشتری خودت را بشناس (KYC)
تایید هویت از تبعیت از مقررات مشتری خودت را بشناس و مقررات ضد پولشویی اطمینان می‌دهد که برای همه معاملات مالی که به صورت آنلاین انجام می‌شود، ضروری است.
بازار اقتصاد مشارکتی که به سرعت در حال رشد است، نیازمند ارتقای روش‌های پذیرش و تایید هویت است. تغییرات دموگرافیکی، تهدید در فضای سایبری و افزایش رقابت در این حوزه سبب شده شرکت‌ها با چالش‌هایی در ساخت اعتماد کاربران مواجه شوند.
استفاده از روشی برای تایید هویت که به شکل مناسبی اجرا شود می‌تواند مزیت خوبی به آنها بدهد و از حضور آنها در بازار فردا اطمینان حاصل کند. بهتر است اقداماتی از این دست را به شرکت‌های متخصص در این حوزه بسپارید که کارمندان واجد شرایط، فناوری درست و مقررات خوبی در این زمینه را به کار می‌گیرند.
احراز هویت با هوش مصنوعی به تکنولوژی پیشرو در دنیا تبدیل شده است. دولت ها در سراسر جهان با استفاده از این فناوری، فرایند احراز هویت کاربران خود در سازمانهای زیر مجموعه را به انجام می رسانند. در ایران نیز دولت استفاده از هوش مصنوعی در بدنه خود را با احراز هویت سجام آغاز نموده و در ادامه در احراز هویت سامانه ثنا و اخیرا در احراز هویت سامانه روابط کار با همکاری یوآیدی از این فناوری استفاده کرده است. یوآیدی اولین سرویس احراز هویت دیجیتال در ایران است. در راهنمای احراز هویت سامانه روابط کار با چگونگی انجام این فرایند آشنا شوید.
